Deze boeren gaan niet de straat op om te protesteren

Tot nu toe is alleen een actie bij het RIVM bekendgemaakt.

De actiegroep kan op veel steun van boeren rekenen, maar dat wil niet zeggen dat alle boeren achter de blokkade-acties staan. We zochten drie Groningse boeren op die niet meedoen met het protest: melkveehouders Martin Wiersema uit Winsum, Alex Datema uit Niekerk en Arjen Boer uit Enumatil.

Ze hebben alle drie een eigen reden om niet mee te doen. Arjen Boer vindt de acties simpelweg te ver gaan. ‘Sommige acties zijn nadelig voor ons’, zegt hij. ‘Schandalig soms.’ Het is volgens hem slecht voor het imago van de landbouw als mensen in de file moeten staan omdat boeren de snelweg blokkeren.

‘Daar moeten ze echt mee stoppen. Eén keer is leuk, twee keer begrijpen we nog wel. Maar het gaat van kwaad tot erger. Er komt ellende van.’

Ook Alex Datema voegt zich niet bij de actievoerders. ‘Ik ben meer van de vergadertafels dan van de acties’, zegt hij met een glimlach. Die glimlach verdwijnt geen moment van het gezicht van de immer vrolijke melkveehouder uit Niekerk.

‘De belangrijkste reden dat ik niet meedoe, is omdat de acties die nu gevoerd worden wel ergens tegen zijn, maar dat er niet echt een alternatief is van hoe we het dan wel moeten doen’, vertelt hij. ‘Ik vind dat we als landbouwers moeten nadenken over wat we dan wel willen.’

Het gebrek aan een in zijn ogen helder en eenduidig doel zorgt er voor dat kaasboer Martin Wiersema niet achter de acties kan staan. ‘Ik denk dat het verstandig is om in goed overleg te gaan met de politiek’, zegt hij. ‘Je moet je goede naam als landbouwer niet weggooien door in kleine groepen te vaak de weg op te gaan zonder een gezamenlijk doel.’

De boeren doen niet mee aan de acties, maar snappen het onbegrip van veel van hun collega’s best. ‘Deze trekker heeft ook onder de Martinitoren gestaan’, verwijst Wiersema naar de actie in het najaar in de binnenstad van Groningen. ‘Maar het is voor mij op dit moment ongrijpbaar waarom ze nog bezig zijn en daarom houd ik me nu afzijdig’, legt hij uit.

‘Ik begrijp de actiebereidheid wel’, zegt Datema. Hij geeft aan dat je op het boerenerf regelmatig signalen krijgt dat je het niet goed doet, terwijl de boeren volgens hem hun uiterste best doen om het juist zo goed mogelijk te doen. ‘Dat is heel frustrerend.’

‘Nu worden er maatregelen over ons heen uitgestort, zoals die voermaatregel. Iemand gaat mij dan vertellen hoe ik mijn koeien moet voeren, terwijl ik zelf denk dat ik dat veel beter weet. Maar het blokkeren van wegen en distributiecentra brengt de oplossing geen stap dichterbij.’

Datema ziet meer in constructieve en publieksvriendelijke acties, zoals het op de markt uitdelen van producten die de boeren produceren. ‘Dat deden ze in Maastricht. Dat zijn acties die wel iets bijdragen.’

De stikstofproblematiek is voor veel agrariërs een heikel punt. Ze voelen zich in een hoek gedrukt. Datema en Wiersema begrijpen die gevoelens wel.

‘Ik heb het gevoel dat er heel makkelijk naar de landbouw gewezen wordt als het gaat om klimaat en milieuproblematiek’, vertelt Datema. ‘Natuurlijk spelen wij een grote rol, maar niet zo groot als altijd voorgespiegeld wordt. Die focus op de landbouw stoort me wel, want milieu en klimaat is volgens mij gewoon een maatschappelijk probleem dat je als maatschappij moet oplossen.'

In tegenstelling tot Datema hebben Wiersema en Boer een biologische veehouderij. Wiersema merkt dat zijn bedrijf maatschappelijk beter wordt geaccepteerd dan dat van gangbare boerencollega's.

‘Wij zijn voorloper op het gebied van natuur, milieu en dierenwelzijn en daarmee maatschappelijk meer geaccepteerd dan de rest van de landbouw. Ik kan me voorstellen dat het voor collega’s best lastig is om de maatschappelijke druk op de landbouw te kunnen accepteren.’

Arjen Boer daarentegen wil waken voor de negativiteit. ‘We moeten elkaar niet het graf in praten’, zegt hij. ‘Er is voor een deel veel spanning veroorzaakt doordat we elkaar zeggen dat het fout gaat. Er doen allerlei complottheorieën de ronde, de één nog dwazer dan de andere. Er zijn boeren in Nederland en er blijven boeren in Nederland.’

Tegelijk waarschuwt ook hij voor de maatschappelijke acceptatie. ‘Er is in Nederland ruimte voor de melkveehouderij, maar die ruimte wordt kleiner. De acceptatie wordt ook kleiner. Wat je daarvan vindt doet eigenlijk niet terzake. Als je je brood ermee verdienen wilt, zul je ook naar de samenleving moeten kijken hoe er over je product wordt gedacht.’

Boer, Datema en Wiersema vinden dat het begint met erkennen van het probleem. Er is volgens hen gewoonweg een niet te ontkennen stikstofprobleem in Nederland.

‘De cijfers over stikstof zijn vrij hard’, zegt Datema. ‘Ongeveer veertig procent van de stikstof komt uit de landbouw. Als dat naar beneden moet, zullen we daar iets mee moeten doen.’ Boer: ‘Er is te veel stikstof in Nederland en eigenlijk is er ook te veel vee in Nederland. Dat is een harde waarheid, maar die moet je gewoon onder ogen zien.’

‘De stikstofproblematiek zal inhouden dat we de landbouw op een andere manier moeten inrichten’, stelt Wiersema. ‘En dat kan ook best, maar geef boeren daar de tijd voor en geef boeren een fatsoenlijk inkomen om dat soort stappen te zetten.’

‘Als een melkveehouder veertig cent voor de melk krijgt, kunnen ze investeren in milieuvriendelijke dingen. Maar daar hebben we wel de hele keten voor nodig: van zuivelverwerkers tot supermarkten en ook de consument, want die zal iets meer moeten betalen voor het voedsel.’

‘Er ligt een grote verantwoordelijkheid bij ons’, erkent Datema. ‘Maar die wordt ook in stand gehouden door het systeem waar we in zitten met elkaar. We zijn altijd gepusht om zo veel mogelijk te produceren voor een lage prijs en eigenlijk is het beleid daar nog steeds op gericht. Daar past niet bij dat je grote investeringen doet in het milieu.’

Toch kan het wel, vinden de drie. Boer en Wiersema hebben allebei een biologisch bedrijf. Daar liggen mogelijkheden, stelt Arjen Boer. ‘De biologische landbouw laat twee dingen heel duidelijk zien. De consument is bereid meer voor melk te betalen en de biologische melkkoeien lopen veel meer buiten, waardoor de uitstoot minder is. Een koe produceert geen ammoniak, dat doet de stal. Het concept van drijfmest is gewoon een slecht systeem.’

Maar ook in de gangbare landbouw valt winst te halen, stelt Datema. ‘Ik ben sinds 1992 boer. Toen hadden we een stikstofoverschot van 400 kilo per hectare. Nu is dat stikstofoverschot nog 160 kilo per hectare en de melkproductie per hectare is gestegen.'

'Het is ons dus gelukt om met een stijgende melkproductie onze milieubelasting terug te dringen en ik denk dat we dat nog veel verder kunnen terugdringen. Daar hoef je niet biologisch voor te worden, maar het moet wel een doel zijn.’

Hoe ze er ook over denken, een deel van hun collega’s is het niet met ze eens. De vraag is: hoe kom je als landbouw uit deze impasse?

‘We moeten teruggaan naar de basis’, is de stellige overtuiging van Alex Datema. ‘Als we teruggaan naar wat een boer drijft om boer te zijn, komen we weer bij elkaar. Je wilt met je eigen bedrijf bezig zijn. Die drive is heel sterk bij boeren en die drive hebben we allemaal. Als we daar naar teruggaan, denk ik dat we elkaar wel weer kunnen vinden.’

Arjen Boer, Martin Wiersema en Alex Datema boeren ondanks alle negatieve aandacht voor de landbouw nog altijd met veel plezier. Boer: ‘Ik ben nu 61 jaar oud en ik ben veertig jaar boer. Ik vind het nog wel zo leuk dat ik dit nog tien of twintig jaar wil blijven doen.’