Onveilige situaties in ggz-instellingen door nieuwe wet: ‘Het is vreselijk, echt vreselijk’

De kliniek van Lentis aan de Hereweg in Stad
De kliniek van Lentis aan de Hereweg in Stad © Lentis.nl
Instellingen voor geestelijke gezondheidszorg luiden de noodklok. Ze moeten steeds vaker mensen behandelen die ook een ernstig strafbaar feit hebben gepleegd, maar hebben daar onvoldoende middelen voor. ‘Wij kunnen die mensen niet behandelen’, zegt geneesheer-directeur Claar Mooij van Lentis.
De onrust binnen de ggz-instellingen is ontstaan na een wetswijziging eerder dit jaar. Na de invoering van de Wet verplichte ggz kunnen verdachten in een strafrechtelijk proces verplicht worden opgenomen bij reguliere ggz-instellingen. Voorheen kwamen die verdachten alleen terecht in forensische ggz-instellingen, zoals de zwaarbeveiligde Van Mesdagkliniek in Groningen.
Daardoor kan het nu voorkomen dat verdachten van zware delicten in de crisiskliniek van Lentis aan de Hereweg in Groningen terechtkomen. Maar die is daar niet op berekend. ‘Wij leveren daar reguliere zorg, die is gericht op het herstel en behandelen van mensen. Niet op het verminderen van recidive van een verdachte’, zegt Mooij.

Vaak geen behandelbare stoornis

Volgens Mooij hebben strafrechters een verkeerd beeld van de wet. ‘Sommige strafrechters zien plaatsing in de reguliere ggz als een vervangende straf, met het idee: als ze maar zijn opgenomen, dan zijn ze minder gevaarlijk’.
Maar het opnemen van de verdachten zorgt juist voor problemen binnen de kliniek. Behandelaars weten niet wat ze met de verdachten aan moeten, omdat ze vaak geen behandelbare stoornis hebben.
‘Maar door deze wet moeten wij ze verplicht behandelen, zonder dat we daar een vergoeding voor krijgen’, zegt Mooij. Daardoor lopen de behandelingen vast. ‘Het opheffen van zo’n verplichte behandeling is ontzettend ingewikkeld. Daarvoor moeten we in contact met de minister.’

Levensgevaarlijk

Een onbehandelbare patiënt mag Mooij dus niet zelf buiten de deur zetten. ‘Wij moeten mensen verplicht behandelen, maar hebben daar geen voorzieningen voor, staan onvoldoende aan het roer van de behandelingen en kunnen niet zelf beslissen of we een behandeling moeten afbreken.’
We plaatsen die mensen op eigen kosten maar in de Van Mesdagkliniek, dan kunnen ze niet ontsnappen
Claar Mooij - geneesheer-directeur van Lentis
Zo komt het voor dat de instelling aan de Hereweg verplicht verdachten moeten opnemen die zorgen voor levensgevaarlijke situaties. ‘Het is soms écht levensgevaarlijk voor het personeel of andere patiënten’, zegt Mooij. ‘Dan plaatsen wij die mensen op eigen kosten maar in de Van Mesdagkliniek, waar ze niet kunnen ontsnappen omdat daar de hoogste beveiliging is.’
Een andere optie is om patiënten naar een psychiatrisch ziekenhuis over te plaatsen. De kosten van die door de rechter opgelegde opname worden niet vergoed.

Geweld

Volgens de Nederlandse Vereniging voor Psychiaters heeft de wet in een enkel geval al geleid tot geweld op een ggz-afdeling. Mooij kan niet zeggen of het recente steekincident in de kliniek aan de Hereweg daar een voorbeeld van is.
Soms lukt het de kliniek om de rechter ervan te overtuigen dat een verdachte niet kan worden opgenomen, maar elders moet worden behandeld. ‘Wij zijn dan weken bezig om aan te tonen dat wij zo’n geval niet aankunnen. Het gaat dan echt om ernstige delicten, zoals een poging tot doodslag. Onze mensen zijn er uren mee bezig en worden onttrokken uit de behandeling. Dat zorgt gewoon direct voor capaciteitsproblemen’.
Wij zijn vaak weken bezig om aan te tonen dat wij een geval niet aankunnen
Mooij
Dat heeft dan weer direct gevolgen voor de behandeling van andere patiënten. ‘Zij merken dat er uitvoeringsproblemen zijn. Het slokt ontzettend veel tijd op van het personeel. Maar we mogen niet vergeten dat de mensen die wij moeten behandelen ontzettend kwetsbaar zijn.’

Denkfouten en bureaucratie

Volgens Mooij zitten er denkfouten achter de wet die zorgen voor de onmogelijke situaties waar de behandelaars nu mee te maken krijgen. Diezelfde denkfouten zorgen naast de huidige problemen ook voor een ‘krankzinnige bureaucratie’, waarover psychiaters eerder aan de bel trokken.
Een snelle oplossing voor de problemen ziet de geneesheer-directeur van Lentis niet. ‘ We vragen om politieke aandacht, dat is het enige wat kan helpen, want wij zijn net als iedereen verplicht ons aan de wet te houden. Er is toegezegd dat de wet eerder wordt geëvalueerd, maar dat betekent dat je nog een paar jaar bezig bent’.

Grote onvrede

Toch moet er écht wat gebeuren, zegt Mooij. Want de situaties zijn niet alleen onhoudbaar in de kliniek tijdens de behandeling van verdachten, maar zorgt ook voor grote onvrede in de beroepsgroep. ‘De uitvoering en registratie is echt ongelofelijk ingewikkeld, dat werkt demoraliserend. Er zijn collega’s die zeggen: als dit niet verandert dan stop ik er mee.’