'Merendeel ventilatiesystemen op scholen voldoet niet aan de normen'

Het stad-Groninger bedrijf is een grote leverancier op het gebied van luchtbehandelingssystemen bij scholen. De onderneming maakt en levert daarnaast binnenklimaatsystemen voor kantoren, winkels en fabrieken.

'Wij vermoeden, ook op basis van onderzoek, dat circa zeventig procent van de scholen niet aan de huidige normen op het gebied van ventilatie voldoet. Er wordt te weinig verse lucht aangevoerd, of lucht die al in het pand zit wordt niet op de juiste manier gecirculeerd', stelt Vaatstra.

Uitgaande van 2,9 miljoen schoolgaande kinderen in ons land zouden zo'n twee miljoen leerlingen dus slechte of matige lucht inademen. En dan gaat het alleen nog maar om scholen; volgens Vaatstra kampen ook veel andere gebouwen, zoals kantoren, met een slecht binnenklimaat doordat de ventilatie niet op orde is.

De huidige normen schrijven voor dat er dertig kuub verse lucht per persoon per uur in een ruimte moet worden aangevoerd. Volgens Vaatstra halen de meeste schoolgebouwen dat niet.

'In een klaslokaal van vijftig vierkante meter zitten soms dertig kinderen plus een leerkracht. Zij hebben per uur dus zo'n duizend kuub verse lucht nodig. Maar veel scholen hebben systemen die dat niet aankunnen. Ze zijn verouderd, hebben te weinig capaciteit of zijn slecht onderhouden, waardoor ze niet op vol vermogen draaien.'

Volgens experts is voldoende verse lucht in panden belangrijk omdat dit een bijdrage kan leveren aan het voorkomen of minder snel verspreiden van het coronavirus. Vaatstra: 'Het RIVM onderschrijft het nog niet, maar onderzoek lijkt er steeds meer op te wijzen dat aerosolen (minuscule vochtdruppeltjes die mensen produceren, red.) het virus met zich mee kunnen dragen. Slecht geventileerde gebouwen kunnen zo een plek kunnen worden waar het virus zich snel kan verspreiden.'

Vaatstra zegt dat met name oudere ventilatiesystemen een probleem vormen. 'Dan hebben ze wel een afzuiginstallatie voor vuile lucht, maar gaat de toevoer van schone lucht via roosters bij het raam. Maar die roosters zijn veelal te klein en voeren te weinig verse lucht aan. Ze tochten bovendien als de ziekte. En anders gaan ze wel dicht als het buiten koud is. Wég ventilatie.'

Ook centrale systemen die lucht in het pand recirculeren via een luchtbehandelingskast op het dak, kunnen volgens Vaatstra problematisch zijn. 'Deze zijn in het verleden veel toegepast bij scholen, verzorgingshuizen en kantoorgebouwen. Deze voeren lucht uit verschillende ruimtes af, mengen deze met vers aangezogen lucht, en blazen die weer terug. Als dan in één van de ruimtes een besmettingsbron zit, hussel je die door het hele gebouw. Je loopt dan het risico dat iedereen wordt besmet.' Ook andere systemen waarbij in- en uitgaande lucht wordt gemengd, kunnen volgens Vaatstra beter worden uitgezet.

Hij benadrukt dat ook nieuwe systemen mankementen kunnen vertonen: 'Twee jaar geleden bleek uit onderzoek door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) dat tachtig procent van de installaties die tussen de nul en twee jaar oud was, niet aan de normen voldeed.'

Decentrale systemen zijn het best, betoogt de binnenklimaatexpert. 'Daarbij heeft elke ruimte, elk klaslokaal, een eigen luchtbehandelingssysteem, waarbij de luchtinvoer en -uitvoer gescheiden zijn. Dan kan er over en weer nooit besmetting optreden - recirculatie van virusdeeltjes via de ventilatie is dan onmogelijk.' Dit geldt ook voor bepaalde centrale systemen waarbij in- en uitvoer van verse en vuile lucht zijn gescheiden.

Filters in ventilatiesystemen werken niet in de strijd tegen corona, zegt Vaatstra. 'Goeie filtering is wel belangrijk, maar filters dienen met name om zaken als fijnstof uit de vers aangezogen lucht te halen. Dat is vooral van belang in stedelijke gebieden. Het virus laat zich niet vangen door een filter, het gaat er dwars doorheen. De enige bewezen techniek om bacteriën of virussen zoals corona te doden, is zogenaamd UV-C-licht. Zoiets kun je inbouwen in een luchtbehandelingssysteem, maar niet zomaar ophangen in een ruimte, want UV-licht is schadelijk voor het menselijk lichaam.'

Vaatstra heeft becijferd dat het zo'n anderhalf miljard euro kost om alle scholen in ons land te voorzien van een coronaproof ventilatiesysteem. 'Dat is veel geld, maar het levert de installatiesector ook veel werkgelegenheid op. De steun aan KLM kostte het Rijk ook miljarden. Daarbij komt dat moderne luchtbehandelingssystemen tot wel veertig procent energiebesparing kunnen opleveren.'

Tijd is misschien nog wel het grootste probleem, beseft Vaatstra. 'Je hebt alle scholen met verouderde of gebrekkige ventilatiesystemen niet zomaar omgebouwd. Het gaat om tienduizenden lokalen.'

Hij denkt dan ook dat veel schoolbesturen ervoor zullen kiezen om het aantal leerlingen in klaslokalen te beperken door bijvoorbeeld in deeltijd les te gaan geven. 'En verder ramen open zetten en extra ventileren door instellingen van ventilatiesystemen te wijzigen. Sinds het uitbreken van de coronacrisis hebben wij dat al gedaan bij zevenduizend klaslokalen waarvan wij constant de luchtkwaliteit monitoren. Dat doen we vanuit onze meldkamer in Groningen.'