Marten Douwes Teenstra: mislukt als boer, succesvol als strijder tegen slavernij

Marten Douwes Teenstra
Marten Douwes Teenstra © maker onbekend, Beeldbank Groningen
Er is steeds meer aandacht voor een duister deel van onze geschiedenis: de slavernij. Nederland kende slavenhouders en -handelaren, maar ook strijders tegen de slavernij. Een van de eerste en belangrijkste was de Groningse boer Marten Douwes Teenstra.
Teenstra (1795-1864) werd vandaag precies 225 jaar geleden geboren in de polder Ruigezand onder Zoutkamp. Hij kwam uit een van de rijkste boerenfamilies van Groningen. Toen hij 25 jaar was kocht zijn vader een boerderij met 100 hectare grond voor hem. Maar de graanprijzen zakten en Teenstra slaagde er niet in om het bedrijf tot een succes te maken. In 1827 verkocht hij de boerderij en probeerde zijn geluk in Nederlands-Indië en Suriname en daar werd hij geconfronteerd met de slavernij.

Plantage-eigenaren maken verblijf in Suriname onmogelijk

Al snel ontwikkelde Teenstra een grote afkeer van de slavernij en dat stak hij niet onder stoelen of banken. De Nederlanders in Suriname, vooral de plantage-eigenaren, konden die kritiek niet waarderen en maakten Teenstra het leven in Suriname onmogelijk. In 1834, na zeven jaren in Suriname, kwam hij terug naar Nederland en ging in Ulrum wonen.

Boeken schrijven over slavernij

Zijn verdere leven besteedde hij aan het schrijven van boeken over zijn verre reizen en over het onrecht van de slavernij.
Teenstra had zijn ogen goed de kost gegeven in Suriname en beschreef de gruwelen die hij meemaakte in detail. Zoals de executie van vijf weggelopen slaven die ook nog brand hadden gesticht en als straf levend werden verbrand.
Met zijn boeken was hij een van de eersten in ons land die de misstanden in Suriname aan de kaak stelde, maar de reacties waren over het algemeen niet al te positief, want Teenstra was met zijn kritiek en directe stijl van schrijven zijn tijd ver vooruit.

Het afschaffen van de slavernij

Dat veranderde pas na het verschijnen van het boek 'De negerhut van Oom Tom' in 1852 over de misstanden in de Amerikaanse slavernij. Nederland begon zich te realiseren dat er een internationale beweging ontstond die tegen de slavernij streed. De misstanden die Teenstra in zijn boeken beschreef, werden eindelijk in de Tweede Kamer besproken en langzaam veranderden de opvattingen over de slavernij.
Teenstra maakte de uiteindelijke afschaffing van de slavernij in de Nederlandse koloniën in 1863 nog net mee; een jaar later overleed hij. Hij werd begraven op begraafplaats de Snakkeburen in Ulrum waar nog altijd zijn grafmonument te bewonderen is.
Graf van Teenstra in Ulrum
Graf van Teenstra in Ulrum © Wikipedia