Gedoe over leden tijdelijke enquêtecommissie: ‘Dit was niet de afspraak’

De leden van de Tijdelijke Commissie Aardgaswinning Groningen
De leden van de Tijdelijke Commissie Aardgaswinning Groningen © Tweede Kamer
De Tijdelijke Commissie Aardgaswinning Groningen is net ingesteld en er is al gedoe over de poppetjes. In de commissie die de parlementaire enquête over de gaswinning moet voorbereiden zitten namelijk Kamerleden die politiek betrokken zijn geweest bij het te onderzoeken onderwerp.
En dat is tegen de eigen afspraken van de Kamer in. De PVV en de SP maken er tijdens de vergadering waarin de voorzitter is gekozen meteen een punt van.

Informele afspraak

Afgelopen week besloot de Kamer nog dat er bij voorkeur geen Kamerleden zitting nemen in de commissie die woordvoerder zijn of zijn geweest op het onderwerp, of op een andere manier vakmatig betrokken zijn of waren bij het onderwerp. Dit omdat ook de rol van de volksvertegenwoordigers zelf onderzocht moet worden.
Het is een informele afspraak naar goed parlementair gebruik. Dat het slechts 'de voorkeur' verdient, laat ruimte open om het wel te doen. Het is tenslotte niet verboden. De beslissing om een Kamerlid af te vaardigen, ligt uiteindelijk bij de fractie.
In het geval van de Tijdelijke Commissie Aardgaswinning Groningen zijn drie van de acht Kamerleden op enige wijze politiek betrokken (geweest) bij het onderwerp. De een wat meer dan de ander.

Woordvoerders in de Kamer en in de Staten

Tom van der Lee (GroenLinks) volgde in juni 2018 partijgenoot Liesbeth van Tongeren op als woordvoerder over de gaswinning. Hij heeft dat woordvoerderschap nu neergelegd om naar eigen zeggen onbevangen deel te kunnen nemen aan de voorbereidingen van de parlementaire enquête. Van der Lee is bovendien voorzitter van de commissie.
Stieneke van der Graaf (ChristenUnie) is in de Kamer weliswaar geen woordvoerder over de gaswinning, maar was dat in haar tijd als Statenlid in Groningen wel. Ze heeft in 2015 bovendien meegeschreven aan het coalitieakkoord van SP, CDA, D66, ChristenUnie en GroenLinks, met daarin ook een paragraaf over de gaswinning. De Groningse gedeputeerde voerde dat beleid uit.
Tot slot heeft Anne Kuik (CDA) - net als Van der Graaf woonachtig in Groningen - ook betrokkenheid bij het onderwerp. In mindere mate dan Van der Lee en Van der Graaf, want hoewel ze zich als raadslid wel met het onderwerp bemoeide, was ze toentertijd in Groningen namens haar partij geen woordvoerder over de gaswinning.

Een achter-de-schermen-poppenkast

Twee andere leden van de tijdelijke commissie stippen de betrokkenheid aan tijdens de allereerste vergadering. Het leidt met name bij Roy van Aalst (PVV) tot ergernis.
‘Volgens mij was er een informele afspraak: we doen geen woordvoerders in de commissie’, aldus Van Aalst. ‘Daar gaan we ons met elkaar niet aan houden. Het is allemaal een beetje een achter-de-schermen-poppenkast geworden. Ik heb daar wat moeite mee.’

Geen twijfel over integriteit

Van Aalst krijgt bijval van collega-commissielid Peter Kwint van de SP. ‘Ik snap het punt, omdat we zelf gezegd hebben dat we mensen in de commissie willen kiezen zonder directe betrokkenheid bij het onderwerp.’ Hij voegt er wel aan toe dat hij geen enkele reden heeft om te twijfelen aan de integriteit van de betreffende Kamerleden.
Kamerlid Sandra Beckerman (SP) uit zich op sociale media ook over dit onderwerp. Zij is zelf woordvoerder namens haar partij, maar neemt geen zitting in de commissie. Beckerman noemt het ‘erg ongelukkig’ dat twee ex-woordvoerders over de gaswinning de leiding krijgen over de voorbereidende commissie, omdat ook de volksvertegenwoordiging onderwerp van onderzoek wordt.

Praktijk zal het moeten aantonen

Tom van der Lee zegt als voorzitter van de commissie dat het in de praktijk simpelweg niet altijd lukt om de gemaakte afspraken op te volgen. ‘De doorstroming van Kamerleden is tegenwoordig soms zo hoog, dat het niet altijd lukt recht te doen aan gebruiken uit het verleden. De praktijk zal daarnaast moeten aantonen dat ik op een onafhankelijke manier leiding kan geven aan het proces.’
Het voordeel voor Van der Lee, Van der Graaf en Kuik is wel dat ze meer kennis hebben over het onderwerp. Zij zullen minder voorbereidingstijd nodig hebben dan Kamerleden voor wie de ontstane situatie in Groningen relatief nieuw is.
‘Het gaat om zestig jaar gaswinning’, zegt Van der Lee. De ervaring van Kamerleden kan volgens hem daarom juist een meerwaarde hebben.

Wat als?

In de toekomst moet blijken wat er gebeurt als bijvoorbeeld iemand als Eelco Eikenaar wordt opgeroepen voor een verhoor. Hij was vier jaar lang gedeputeerde voor de SP in Groningen en hij voerde het coalitieakkoord uit waar Van der Graaf aan mee heeft geschreven.
Van der Lee vindt dat er dan te veel op de zaken vooruit wordt gelopen. ‘Het is de taak van de tijdelijke commissie om onderzoeksvragen op te stellen. We zullen zien wat de enquêtecommissie daarna precies zal doen. Ook voor Stieneke van der Graaf geldt dat ze haar best zal doen om op een onafhankelijke wijze te opereren in deze commissie.’
‘Ik snap de vraag, maar tegelijk is het belangrijk om in de praktijk te laten zien dat er geen reden is om daaraan te twijfelen. We zijn met acht Kamerleden en waarheidsvinding staat voorop.’