Mondkapjesadvies: gaan we ons er aan houden, en waarom wel of niet?

Sommige winkels verplichten het dragen van een mondkapje
Sommige winkels verplichten het dragen van een mondkapje © Koen van Weel/ANP
Voor heel Nederland geldt sinds woensdag het dringend advies om mondkapjes te dragen in publieke binnenruimtes. Maar volgen mensen dit advies ook op? Wij vragen het sociaal psycholoog Arie Dijkstra van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).
Het RIVM is heel tegenstrijdig geweest en dus is het afwachten wat het geloof is van mensen in het mondkapje
Sociaal psycholoog Arie Dijkstra van de RUG

Waar hangt het vanaf of wij ons aan dit dringende mondkapjesadvies gaan houden?

'Van een heleboel factoren. Maar een aantal dingen is heel belangrijk: zijn mensen gemotiveerd, ervaren ze zelf een dreiging en denken ze dat het mondkapje helpt om die dreiging weg te nemen? In dat laatste is het RIVM heel tegenstrijdig geweest en dus is het afwachten wat het geloof is van mensen in het mondkapje. Dat geloof is namelijk essentieel. Als je niet denkt dat het werkt, ben je ook niet gemotiveerd.'
Sociaal psycholoog Arie Dijkstra
Sociaal psycholoog Arie Dijkstra © Eigen foto
'Het hangt er ook vanaf hoeveel mensen dit advies gaan opvolgen. Als veel mensen dat doen, wordt het sociale realiteit. Stel je voor: je komt in een winkel en de helft van de mensen daar draagt een mondkapje. Dan denk je: blijkbaar hoeft het niet. Maar als bijna iedereen met zo'n kapje loopt, ben je geneigd te denken dat zo'n mondkapje helpt. Bovendien voel je dan dat het ook van jou wordt verwacht dat je een mondkapje draagt. Sommige mensen hebben die sociale bevestiging nodig.'
De straf van het niet dragen van een mondkapje is dat je ziek kunt worden, of dat je anderen kunt besmetten die daar dan misschien zelfs dood aan gaan
Sociaal psycholoog Arie Dijkstra van de RUG

U zegt dat het belangrijk is dat mensen gemotiveerd zijn. Hoe kunnen wij het best gemotiveerd worden om een mondkapje te dragen? Helpt straffen en belonen?

'De straf van het niet dragen van een mondkapje is dat je ziek kunt worden of dat je anderen kunt besmetten die daar dan misschien zelfs dood aan gaan. De beloning is, en dat is de feitelijkheid, dat je de risico's kunt verlagen mits je het kapje goed draagt. Je draagt dan bij aan het verminderen van je eigen dreiging en ook aan die van anderen.'

Is het belangrijk dat het dringende advies om een mondkapje te dragen voor het hele land geldt?

'Aan de ene kant wel, want dan is de sociale norm massaal. Aan de andere kant: als er bij jou in het dorp geen besmettingen zijn, ben je dan gemotiveerd? Het hangt er dus wel vanaf waar je woont.'
Als we minder actief zijn, zullen er meer besmettingen komen en meer doden vallen
Sociaal psycholoog Arie Dijkstra van de RUG

Het kabinet houdt het bij een dringend advies. Is dat voldoende?

'Dat is typisch Nederlands. Wat de overheid niet doet, is heel autoritair zeggen: iedereen moet nu een mondkapje dragen, anders volgen boetes. Als de overheid zou willen, zou ze heel veel kunnen investeren in handhaven.'
'De Veiligheidsregio zou erop kunnen toezien dat gemeenten hun taak doen om de winkels, horeca en individuen te stimuleren. De gemeenten kunnen bijvoorbeeld twee of drie functionarissen de hele dag langs winkels en horeca sturen om te kijken of de mondkapjes wel worden gedragen en om te vragen: hoe kunnen wij u motiveren of ondersteunen? Of misschien zelfs wel: moeten wij u beboeten? Iedereen zou heel actief kunnen zijn. Als we minder actief zijn, zullen er meer besmettingen komen en meer doden vallen. Dat hebben we echt wel zelf in de hand.'