Waarom je in Oost-Groningen zo moeilijk een kwartje wordt

Al heel lang maken we ons zorgen over armoede. Dat is eigenlijk al zo sinds er mensen op aarde zijn. Pas recent - pakweg de laatste 150 jaar, speelt de overheid in Nederland steeds meer een rol in bestrijding van armoede. Daardoor is armoede afgenomen.

De belangrijkste reden daarvoor is niet alleen dat de welvaart is gestegen. Die is vooral eerlijker verdeeld. Er zijn afspraken gemaakt tegen uitbuiting, tegen kinderarbeid, voor het recht op onderwijs en goede huisvesting.

Hoe kan het dan dat er nog steeds armoede is? Een veelgehoorde verklaring is dat arme mensen niet goed met geld kunnen omgaan en dat ze te weinig ambities van hun ouders hebben meegekregen. Ook wordt gezegd dat het allemaal dezelfde mensen zijn die in wijken bij elkaar wonen en zichzelf mogelijkheden ontzeggen, zodat een ‘cultuur van armoede’ is ontstaan.

De oplossing is dan even simpel. Leer ze budgetteren, leer hen dromen, stuur ze naar school en verdeel ze over de stad. Toch is dat geen oplossing gebleken. Het aantal mensen dat arm is neemt wereldwijd af, maar blijft in Nederland gelijk.

Armoede is een gebrek aan geld. Iemand is arm omdat hij minder verdient, of omdat hij minder heeft geleerd. Vreemd genoeg vinden veel beleidsmakers, hulpverleners en onderzoekers dat armoede het gevolg is van een gebrek aan moraal.

Hun redenering is: onze samenleving kent gelijke rechten voor iedereen. Als je geen geld hebt, geen werk hebt en geen opleiding, dan is dat ook jouw gebrek aan inzet, jij gebruikt je talenten niet goed. Het is de gedachte achter wat we noemen een meritocratie. Daarin is het niet afkomst die in onze samenleving telt, nee, het gaat om talenten en wat je ermee doet.

De meeste mensen die arm zijn en werkloos, zijn dat niet omdat ze te weinig met hun talenten doen. Het probleem is dat talent niet eerlijk verdeeld is. Sommige mensen hebben minder of geen talent om een diploma te halen. Anderen zijn om allerlei redenen niet geschikt om te werken. Tegelijkertijd is er steeds minder werk voor mensen zonder opleiding en voor ‘lastige’ mensen. Ook al doen zij hun best, slechts een enkeling in die categorie krijgt een diploma of werk.

Dat raakt onze provincie in het bijzonder. Het onderzoek van de Erasmus Universiteit waar de Volkskrant onlangs over schreef toont aan dat je in een aantal Groningse gemeenten veel minder mogelijkheden hebt om maatschappelijk en economisch vooruit te komen dan in de rest van het land.

Daarbij wordt veel te gemakkelijk gewezen op werk als oplossing. Werkende armen zijn ook in Nederland geen uitzondering meer. Werk is dus niet een oplossing voor armoede. Voor veel mensen blijft armoede bestaan, ook al heb je een baan.

Het helpt dus niet wanneer je mensen leert budgetteren, hen leert ambities te hebben of ze naar school stuurt. En meer werk is ook al geen oplossing. Kortom: armoede wordt niet opgelost met de manier waarop we aan armoedebestrijding doen.

Armoede wordt namelijk gemaakt. Niet door de mensen zelf, maar door ons allemaal. Wij hebben een economie en samenleving gecreëerd waarin steeds minder werk is voor mensen zonder opleiding en mensen met 'een vlekje'. Nederland is een land geworden dat voor veel mensen te ingewikkeld is om zichzelf in te handhaven.

Armoedebestrijding die uitgaat van het veranderen van de arme zelf, is dan ook het ontkennen van het probleem. Mensen zijn arm vanwege een gebrek aan geld en omdat mogelijkheden voor hen niet bereikbaar zijn. Als we armoede willen oplossen, moeten we het gebrek aan geld oplossen en niet alleen het gedrag van mensen willen veranderen.

Dat armoede verdwijnt met het huidige beleid is een illusie. Pas als we welvaart eerlijker verdelen met bijvoorbeeld een basisinkomen zal dat veranderen.