Tom Zwitser: de ultra-conservatieve ideeënmachine uit Aduard

Tom Zwitser van uitgeverij De Blauwe Tijger
Tom Zwitser van uitgeverij De Blauwe Tijger © De Blauwe Tijger/Beeldbewerking RTV Noord
Met zijn ‘ultraconservatieve’ uitgeverij de Blauwe Tijger trok Tom Zwitser uit Aduard de aandacht van de Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid. Waarom staat Zwitser in de schijnwerpers van de NCTV, wie in het Noorden behoren tot de kring van Zwitser en hoe komt hij aan geld voor zijn activiteiten?
De Blauwe Tijger is een ‘doorgeefluik van anti-overheidspropaganda, nepnieuws en complottheorieën' schreef de Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid (NCTV) in een dreigingsanalyse. Met de boeken en tijdschriften die Blauwe Tijger-eigenaar Tom Zwitser uitgeeft en met de YouTube-uitzendingen vanuit zijn boerderij draagt Zwitser volgens de veiligheidsautoriteit bij aan polarisatie in de samenleving.
‘Ze doen maar’, reageert Zwitser per mail op de vraag of hij schrikt van de aantijgingen van de NCTV. In het rapport staan volgens hem alleen maar insinuaties. ‘We zíjn systeemkritisch, en zij vinden ons een systeembedreiging. Het einde van de journalistieke vrijheid lijkt mij?’, reageert Zwitser.

Prinsenvlag

Het is niet voor het eerst dat Zwitser met zijn opvattingen de aandacht trekt. Hij was betrokken bij een reeks ultraconservatieve, rechtse initiatieven. Na zijn studies industriële vormgeving in Eindhoven en filosofie in Groningen en Amsterdam was hij redactielid van Bitterlemon Magazine, een (online-)uitgave die flirtte met extreem-rechtse ideeën en opvattingen. De redactiecolofon van het eerste nummer meldt trots dat de driekleur Oranje Blanje Bleu ‘door ons wordt geprezen’.
Het is een verwijzing naar de Prinsenvlag, die omstreden associaties oproept omdat deze door extreemrechtse groepen en eerder ook door de NSB als symbool werd gebruikt.
Na Bitterlemon was Zwitser (eind)redacteur van Catholica, een rechts-orthodox katholieke publicatie, inmiddels opgeheven. De redactie onderhoudt contacten met personen en groeperingen die (extreem-)nationalistische ideologieën aanhangen. Zo spreekt hoofdredacteur Erik van Goor van het blad op een bijeenkomst voor nationalistische studenten in Gent.
Zwitser vertrekt samen met hoofdredacteur Van Goor bij Catholica nadat blijkt dat hij op de mailinglijst stond van de Noor Anders Breivik die in 2011 77 linkse jongeren vermoordde. Kort voor zijn moordactie stuurde Breivik zijn manifest naar onder meer Zwitser, die er overigens later afstand van nam.

Geestverwanten

Zwitser zit nog steeds ver rechts in het politieke spectrum. Er is veel overlap met de ideeën van Forum voor Democratie en diens leider Thierry Baudet. De geestverwanten kennen elkaar goed en beiden zijn erop uit gevestigde instituties omver te werpen en ze delen een afkeer van de ‘mainstream media’. Zwitser was regelmatig gast op bijeenkomsten in het FvD-pand aan de Herengracht in Amsterdam, waar hij ook stond met zijn Blauwe Tijger-boekenkraam.
Op de vraag wat Zwitser met zijn uitgeverij wil bereiken antwoordt hij per mail dat hij vooral wil opkomen voor de middenklasse en het mkb. Die ziet hij als motor van de economie en de cultuur. Het mkb en vooral boeren en vissers staan onder druk, zegt Zwitser. ‘Uitsluitend dát is onze agenda, maar dat schijnt extreem-rechts te zijn.’
Met zijn activiteiten bevindt Zwitser zich nu in het vizier van de NCTV. Het is de tweede keer de afgelopen maanden dat hij door de autoriteiten wordt aangesproken.

Bewust nepnieuws verspreiden

Een week na het begin van de eerste lockdown werd hij al eens door het RIVM tot de orde geroepen omdat hij volgens de gezondheidsinstantie bewust nepnieuws verspreidde. Aanleiding was een video op Zwitsers Blauwe Tijger-kanaal waarin hij zegt dat de overheid de verspreiding van het coronavirus benut om het land in een ‘totale chaos te storten’.
Via deze verborgen agenda wordt het mkb kapot gemaakt en wil de overheid van dure zorgpatiënten af, stelt Zwitser. Ondertussen wordt volgens Zwitsers redenering de farmaceutische industrie aan een mooie winst geholpen. ‘Men wil hier gewoon 200.000 doden’, zegt hij in de video die bol staat van complotgedachten.
Men wil hier gewoon 200.000 doden
Tom Zwitser
Hij is overigens niet even consequent in zijn opvattingen. Begin dit jaar pleit hij nog voor een totale lockdown als dé oplossing voor de pandemie. Later demonstreert hij tegen de lockdown en wil hij afschaffing van de anderhalvemetermaatregel.
Met zijn complotideeën staat Zwitser niet alleen. Volgens een onderzoek door Ipsos gelooft vijf procent van de Nederlanders in een of andere vorm van een complot achter het virus; de overheid zit erachter, Bill Gates wil geld verdienen aan een vaccin, Nederland wordt geregeerd door een satanische elite of een andere fantasierijke gedachte.

Boerenprotesten

Dat blijft niet alleen bij onschuldige gedachten. Volgens de NCTV dragen dit soort opvattingen bij aan een sfeer waarin Kamerleden en andere politici worden bedreigd. Sociale media werken hierbij als een ‘blaasbalg’, zegt de NCTV. Zo gebruikt Zwitser zijn YouTube-kanaal om het vuur onder de boerenprotesten op te stoken en op de man te spelen. Hij noemt de burgemeesters ‘vijanden’ en de burgemeester van Groningen Koen Schuiling betitelt hij terloops als een ‘sukkel’.
‘Beste boeren, waar gaat het om? Politiebureaus, burgemeesters en provinciehuizen? Onder andere, maar ga vooral ook naar de mensen toe waar de bevelen vandaan komen: ga er heen en blokkeer hun villa's en kantoren, vertel hun buren naast welke criminelen ze wonen en wat ze doen. […]’

Fan van de Romantiek

Waar komen al deze ideeën vandaan? Studiegenoten van Zwitser herkennen dezelfde thema’s en hetzelfde fanatisme vanuit de tijd dat ze samen studeerden in Groningen. Zwitser studeerde toen filosofie.
'Hij was toen ook al bezig met het mobiliseren van mensen, bijvoorbeeld door het organiseren van studiekringen. Hij wilde toen ook al gehoord worden en maatschappelijk relevant zijn', laat een studiegenoot anoniem weten.
'Tijdens die avonden was er weinig ruimte voor discussie', vult een andere studiegenoot uit die tijd aan. Beiden houden geen goed gevoel over aan het bezoeken van de studiekringen.
'De mensen die daar kwamen waren allemaal een beetje hetzelfde type. Ze leken wel wat autistisch. Helemaal vol van de 19e eeuwse Romantiek en het Habsburgse rijk. En ze waren volstrekt kritiekloos naar elkaar. Ik ben al snel afgehaakt.'

Thuisstudio

Zwitser heeft sinds zijn studie een vaste groep mensen om zich heen verzameld die hem graag helpen zijn gedachtengoed uit te dragen. Ze schrijven voor zijn magazine Epoque of schuiven aan in zijn thuisstudio.
Een van die mensen is predikant Henk-Jan Prosman uit Nieuwkoop. Hij bespreekt politieke kwesties met gasten en schrijft opiniestukken op de website. Hij zegt als vrijwilliger verbonden te zijn aan De Blauwe Tijger.
Prosman is niet gelukkig met de publicatie van de NCTV en wil RTV Noord pas te woord staan als de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Pieter-Jaap Aalbersberg uitlegt waarom De Blauwe Tijger is opgenomen in de onlangs verschenen dreigingsanalyse.
‘Ik heb alles op persoonlijke titel gezegd en geschreven en sta daar nog voor honderd procent achter’, is het enige wat Prosman kwijt wil.

Viruswaarheid in de studio

Een vaste gast in de uitzendingen van Zwitser is Rypke Zeilmaker uit het Friese Langweer. De zelfbenoemde wetenschapsjournalist werd eerder dit jaar nog opgepakt voor het bedreigen van een ambtenaar.
Screenshot van Bluetube Studio website. Met links Rypke Zeilmaker (met getrokken pistool), Tom Zwitser, antivaxxer Frank Ruesink en Jan Roos.
Screenshot van Bluetube Studio website. Met links Rypke Zeilmaker (met getrokken pistool), Tom Zwitser, antivaxxer Frank Ruesink en Jan Roos. © Bluetube Studio
Als Zeilmaker uit de cel wordt ontslagen, vertelt hij bij Tom Zwitser in de studio breeduit wat hem is overkomen. In die uitzending zit ook Jan Nieboer uit Tweede Exloërmond, die door het Openbaar Ministerie nog altijd wordt verdacht van anti-windmolenterreur.
‘Ik vind het een correcte, positief ingestelde club’, zegt Jan Nieboer over De Blauwe Tijger. ‘Ik vind Tom Zwitser een verademing vergeleken bij de traditionele media. Hij geeft ons een podium waar wij alle ruimte krijgen om ons verhaal te doen.’ De beschuldigingen van de NCTV aan het adres van De Blauwe Tijger doet Nieboer af als onzin. ‘Daar doen ze niet aan complottheorieën. Het is een uiterst correcte club. Als Zwitser mij belt, ga ik daar zeker weer zitten’, aldus Nieboer.
Sinds de coronacrisis nodigt Zwitser gasten uit als Willem Engel van Viruswaarheid en Ferdinand van der Neut van het Algemeen Burger Collectief. Deze actiegroepen hebben het vooral gemunt op de politiek en de media. Ze krijgen van Zwitser weinig weerwoord. Ook de Limburgse huisarts Rob Elens, die beweert een geneesmiddel voor corona te hebben gevonden, is regelmatig te zien.

Gezamenlijke vijand

De oud-studiegenoten van Zwitser zien een overeenkomst met de tijd in Groningen. 'Ook toen werd er een gezamenlijke vijand gezocht om tegenaan te schoppen. Ook toen was dat de overheid en bepaalde instituten. Zwitser denkt van onderop. Die samenwerking nu met de boeren of actiegroep Viruswaarheid past helemaal in zijn straatje.'
Ook veehouder Ate Kuipers uit Oldehove, actievoerder gaswinning en stikstofproblematiek, zat twee keer ‘op uitnodiging’ van Zwitser in zijn studio. Dat ging toen over stikstof. ‘Maar dat betekent niet dat ik bij die club hoor’, verklaart Kuipers. ‘Ik ben ook bij onder meer Beau, Nieuwsuur en EenVandaag geweest. Dat betekent toch ook niet dat ik met die programma’s of omroepen sympathiseer.’
Personen in het netwerk van Tom Zwitser
Personen in het netwerk van Tom Zwitser © RTV Noord
Dat Zwitser harde boerenacties steunt, daar maakt hij geen geheim van. Hij is aanwezig bij demonstraties en Blauwe Tijger doneert aan actiegroepen van radicale boeren. Gedurende de boerenprotesten ging van ieder verkocht boek twee euro naar de boerenorganisaties.
Wie we ook in het netwerk van Zwitser treffen, is Jenny Douwes, het gezicht van de Blokkeerfriezen, en Richard Zijlstra. Die laatste is een planoloog en eigenaar van adviesbureau Geoneer in het Friese Wommels. Hij dook eerder op tijdens een bijeenkomst voor bewoners in het aardbevingsgebied waar hij het instorten van 45.000 huizen in Groningen voorspelde.
Ook schreef Zijlstra in opdracht van boerenorganisatie Mesdag Zuivelfonds een rapport waarin hij de stikstofberekeningen van het RIVM onderuit haalde. Het rapport zorgde voor veel commotie, maar de berekeningen werden enkele weken later ingetrokken toen bleek dat de sommen van het RIVM juist waren.

Financiën

Waar Zwitser het geld voor zijn activiteiten vandaan haalt, is niet helemaal duidelijk. Deels komt het uit de verdiensten van zijn Blauwe Tijger-uitgeverij.
Een blad als Epoque dat Blauwe Tijger publiceert levert geld uit abonnementen en advertentie-inkomsten op. De boekenverkoop zal ook geld in het laatje brengen. Hoeveel de uitgeverij verdient, dat valt uit de gegevens van de Kamer van Koophandel niet af te leiden, want als kleine stichting is de uitgeverij niet verplicht jaarrekeningen te deponeren. Zwitser zelf wil geen inzage geven in de omzet- en winstcijfers: ‘Gaat niemand iets aan.’
Het is echter niet waarschijnlijk dat de uitgeefactiviteiten een dik gevulde portemonnee opleveren. De ideologisch gedreven stichting is kleinschalig, de oplagen van de boeken en de tijdschriften zijn gering.
Mijn financiën gaat niemand iets aan
Tom Zwitser
Daarnaast exploiteert Zwitser het Blue Tiger YouTube-kanaal met zo’n 30.000 volgers. Geen vetpot. De meeste video’s die worden geplaatst worden rond de 20.000 keer bekeken, wat hooguit een paar honderd euro per video oplevert, waarschijnlijk veel minder.
Andere inkomsten haalt Zwitser van donateurs en sponsoren. Dat zijn inmiddels ‘duizenden’ sympathisanten, aldus Zwitser. Ze betaalden bijvoorbeeld mee aan de bouw van de tv-studio op de graanzolder van het boerderijtje in Aduard waar Zwitser woont met zijn gezin. Het is ook de thuisbasis van Blauwe Tijger. De studio is gebouwd ’door en voor ondernemers’, zegt Zwitser.
Zwitser suggereert daarmee dat het bedrijfsleven hem ondersteunt. Dat er ondernemers zijn die financieel bijdragen, blijkt inderdaad uit de bedankjes in een van de YouTube-fimpjes van Blauwe Tijger. Op het eind van het filmpje toont Zwitser een lange lijst namen, waaronder ook Banketbakkerij Rodenburg uit Haren, Utile Websites, met vestigingen in Groningen en Brabant, het bedrijf Deurenservice en Alletouw uit Westergeest bij Dokkum.

Steun van ondernemers

Bakkerij Rodenburg in Haren laat weten dat ze daar nog nooit van Tom Zwitser hebben gehoord en dat van sponsoring van zijn activiteiten geen sprake kan zijn geweest. ‘Misschien dat de vorige eigenaar erachter zit’, laat de huidige eigenaresse weten. Ze kocht het bedrijf vier jaar geleden.
Johannes Anema van de online shop Alletouw.nl in Westergeest, nabij Dokkum, zegt dat hij enige tijd geleden zeventig euro heeft overgemaakt voor de inrichting van de Blauwe Tijger tv-studio. ‘Dat doe wel ik vaker naar alternatieve media’, verklaart de Friese ondernemer. ‘Ik vind het belangrijk dat er ook een ander geluid te horen is. Wat niet betekent dat ik klakkeloos geloof wat er wordt gezegd.’
Op zijn site maakt Zwitser duidelijk de steun van ondernemers goed te kunnen gebruiken. In 2019 laat hij weten dat hij kan beginnen met zijn tv-studio, maar dat hij blijft zoeken naar investeerders, donateurs en adverteerders. ‘We hebben een scala aan mogelijkheden om uw bedrijf of product onder de aandacht te brengen’, houdt hij hen voor. Maar hij wil het ook grootser aanpakken, want hij laat weten dat hij ook door wil gaan met met het ’aantrekken van grote fondsen’.
Begin 2020 zet Zwitser de BV Parelmoer Invest op. Vanwege de jonge leeftijd van die vennootschap zijn er geen financiële cijfers beschikbaar. De naam van de BV suggereert dat Zwitser er investeringsactiviteiten mee wil ondernemen. Volgens Zwitser is het slechts een beheermaatschappij bedoeld om geldstromen goed te regelen.

In gesprek met de NCTV?

Zwitser gaf vorige week aan graag in gesprek te willen met Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Pieter-Jaap Aalbersberg over het opnemen van zijn uitgeverij in de dreigingsanalyse.
De NCTV wil niet aangeven of ze open staat voor een dergelijk gesprek, maar zegt wel dat er nog nog geen verzoek van Zwitser is binnengekomen.