Arts-microbioloog Friedrich: gezamenlijk Europees beleid is nodig bij bestrijding pandemie

‘De maatregelen die zijn afgekondigd, zijn juist. Ik ben er altijd van overtuigd geweest dat ‘hit hard and early’ (sla hard en vroeg toe) de enige manier is om met een pandemie om te gaan. Hoe eerder, hoe beter. Ik hoop dat we de volgende keer sneller doorpakken. Want deze tweede golf komt qua reële besmettingen weliswaar niet zo hoog als de eerste, maar duurt wel langer.'

'Ik vind het overigens wel belangrijk op te merken dat we een positief vooruitzicht hebben. We hebben nu te maken met deze maatregelen, maar als we volhouden, dan wordt het beter. Er komt waarschijnlijk na deze een golf een derde en een vierde, maar we weten dan steeds beter wat we moeten doen.'

‘Dat heeft drie oorzaken: toeval, beleid en gedrag. De maatregelen die op 28 september en 13 oktober werden afgekondigd, kwamen voor andere delen van het land net te laat, maar voor ons op tijd. We liepen drie tot vier weken achter de Randstad aan. Bovendien zijn we hier vroeg begonnen met op grote schaal testen van zorgmedewerkers tijdens de eerste golf. Daar hebben we nu nog steeds profijt van.'

'Bij een volgende golf ga je altijd verder waar je bij de vorige bent geëindigd. In de zomer was het aantal besmettingen hier vrijwel gedaald tot nul. Dat is nu in ons voordeel. Ook bij ons zagen we in september een flinke toename van het aantal besmettingen, maar daarbij was de gemiddelde leeftijd in deze gevallen laag, omdat vooral studenten besmet waren geraakt. Daardoor werden ook minder mensen in het ziekenhuis opgenomen.'

‘Ik zou daar wel voorstander van zijn. De valkuil van het virus is dat het zich kan verspreiden telkens als twee mensen contact hebben. Door scholen en universiteiten twee weken te sluiten, doorbreek je een deel van de keten. Niet alleen op school, maar ook in het sociale gedrag rondom de school. Dan gaat het aantal besmettingen omlaag.'

'Maar het virus maakt geen onderscheid tussen mensen. Je zou eigenlijk het sociale leven 24 uur per dag moeten monitoren om te kunnen weten waar en hoe je moet ingrijpen.’

Alles draait dus wat Friedrich betreft om de kans op besmetting zo klein mogelijk te maken. Een kortdurende lockdown kan wat hem betreft daarbij helpen: ‘Als je het hebt over maanden, dan levert dat problemen op. Maar wat is er tegen een harde lockdown van twee weken, als we dat maar eerder als een vakantie beschouwen? Aan zulke periodes met regionale verschillen zijn we immers gewend.'

Maar iedereen simpelweg twee of drie weken verplicht thuis laten blijven, is niet voldoende. Friedrich: ‘Twintig tot dertig procent van de mensen woont in een groep. Het maakt niet uit of het gaat om bijvoorbeeld een studentenhuis, een verpleeginstelling of een tijdelijk verblijf in een ziekenhuis. Het blijft voor het virus in alle gevallen om een groep van homo sapiens, waarbij het telkens weer overspringt van het ene naar het andere individu en zich zo oneindig kan verspreiden. Dat moeten we dus weten te voorkomen.'

Friedrich blijft het zeggen: zorg dat de zorg veilig blijft draaien. ‘Het grootste risico is dat het virus zijn weg vindt in het zorgnetwerk. Als dat gebeurt, dan verspreidt het virus zich heel snel. Zorgmedewerkers en patiënten kunnen niet thuisblijven. Ze moeten dus maximaal worden beschermd. Een virus dat een verpleeghuis binnendringt, is niet alleen een gevaar voor de bewoners. De zorgmedewerkers nemen het mee naar huis en kunnen het dan alsnog verder verspreiden. Of ze raken zelf thuis besmet en nemen het virus dan mee naar het werk. Ook al hebben ze zelf nog geen klachten’, benadrukt Friedrich.

Hij rekent voor hoe groot het potentiële gevaar is: ‘Het zorgnetwerk is een versneller voor micro-organismen. In de zorg werken ongeveer 1,2 miljoen mensen. Tegelijkertijd zijn er in Nederland ruim drie miljoen mensen die zeventig jaar of ouder zijn. En zijn er mensen met een chronische ziekte. Zij kunnen allemaal een zware corona-infectie krijgen.'

‘Je moet daarbij wel nog onderscheid maken tussen de regio’s waar het nu slecht gaat. De situatie in Twente is anders dan in Rotterdam. In het westen zijn de ziekenhuizen overvol, in Twente is vooral het aantal infecties heel hoog.'

Het komt aan op maatwerk, wil Friedrich maar zeggen. Let daarbij vooral op de schaal van de maatregelen die worden genomen, zegt hij: ‘Als er ergens een brandhaard uitbreekt, kijk dan niet alleen naar de plek zelf, maar ook het gebied daaromheen. Stel dat er een besmettingshaard uitbreekt in Groningen, dan moet je dezelfde maatregelen voor het hele noorden nemen, niet alleen de provincie. Anders heeft het weinig effect.’

‘Bij mijn weten wordt er wereldwijd gewerkt aan 201 vaccins, waarvan 45 goede kandidaten zijn. Daarvan kunnen tien tot de koplopers worden gerekend. Die komen hopelijk op korte termijn beschikbaar. Vaccineren is een belangrijke steen in het mozaïek, naast andere maatregelen zoals testen, thuisquarantaine, voldoende afstand houden en mondmaskers.’

Maar, zegt Friedrich er meteen bij, een vaccin hebben en daadwerkelijk iedereen gevaccineerd hebben, zijn twee verschillende dingen. En met iedereen eenmaal een prik geven, ben je er niet, legt hij uit: ‘Om de afweer een boost te geven, moet je iedere persoon waarschijnlijk de eerste keer tweemaal vaccineren, met een tussenpose van drie weken. Daarna zullen waarschijnlijk bij veel mensen jaarlijkse vaccinaties moeten volgen. Bovendien kan het virus veranderen. Dan zal je het vaccin ook moeten aanpassen. Net als nu gebeurt bij de jaarlijkse griepprik.'

‘Mensen die dat zeggen, hebben volgens mij geen reëel beeld van wat een virusepidemie inhoudt. Kanker is niet besmettelijk, Covid-19 wel. Deze epidemie wordt ongeremd een structuurziekte, een natuurramp die de hele zorginfrastructuur platlegt, als we niet oppassen. Dit betreft dan niet alleen mensen met corona, maar ook mensen die bijvoorbeeld na een bromfietsongeluk niet op tijd in een ziekenhuis kunnen worden geopereerd. Dit virus heeft in een paar maanden tijd een heel continent besmet.’

Dat is ook de reden dat Friedrich pleit voor een verandering van het zorgsysteem: ‘Ons huidig zorgsysteem is heel efficiënt, wellicht te efficiënt en het is niet berekend op een epidemie. Naast maatregelen als preventie, genoeg testcapaciteit en vaccinatie moeten er meer bedden en meer personeel bij. Dat is geen weggegooid geld, want je voorkomt daarmee dat de samenleving vastloopt. Het is 'systeemrelevant'. Misschien heb je op een bepaald moment meer bedden nodig. Maar je wilt voorkomen dat je moet kiezen wie wel en wie niet behandeld kan worden.'

Bovendien pleit Friedrich voor een gezamenlijk Europees beleid bij het bestrijden van het coronavirus. Hij zegt het niet letterlijk, maar het komt erop neer dat Nederland zich niet kan permitteren zijn eigen weg te volgen: ‘Als een land ervoor kiest het anders te doen dan de buurlanden en dan de controle over het virus verliest, dan zou dat alleen kunnen als je de grenzen dicht doet.'

'Want je moet voorkomen dat je een besmettingshaard wordt voor ons continent. Maar de grenzen sluiten is onmogelijk en gevaarlijk, gezien de onderlinge afhankelijkheid tussen landen. Daarom moet je dus met Europees polderen tot een gemeenschappelijk beleid komen.’

Lees ook:
- Trendbreuk: coronacijfers Noorden voor het eerst in weken hoopgevend
- Arts-microbioloog over nieuwe maatregelen: ‘We hebben geen tijd om te aarzelen’