Usquerder Erik Ader schrijft boek over zijn beroemde familie

Aanleiding voor het schrijven van zijn familiegeschiedenis waren de brieven van zijn vader die hij vond bij het uitruimen van het huis van zijn overleden moeder. ‘Daar zat veel interessant materiaal bij waarvan ik dacht dat het zonde zou zijn als dat niet werd gepubliceerd’, vertelt oud-diplomaat Erik Ader (1944) thuis in Usquert.

In het boek lezen we hoe dominee Ader onderduikadressen regelt voor honderden Joden en hoe hij samen met zijn vrouw Johanna in Drieborg onderduikers onderdak biedt. Maar de familiegeschiedenis begint met de fietstocht die Eriks vader in 1936 naar Jeruzalem maakt.

‘Mijn vader had een grote hang naar avontuur,’ vertelt Erik over de fietstocht. ‘Ik denk ook dat het belangrijk voor hem was. Hij stond op het punt om tot dominee te worden beroepen. Volgens mij was hij bezig met de vraag wat ga ik dan doen als ik straks dominee ben. Ga ik naar een dorpspastorie, wat is mijn roeping?’

Dezelfde hang naar avontuur vinden we terug bij zijn broer Bas Jan Ader. Hij was succesvol kunstenaar in de Verenigde Staten. Als onderdeel van een kunstproject, begon hij in 1975 een zeiltocht in een klein zeilbootje van Amerika naar Europa. De tocht zou eindigen met een tentoonstelling in het Groninger Museum. Bas Jan Ader kwam nooit aan.

‘Ik word nog altijd over Bas Jan bevraagd,’ zegt Ader. ‘Over zijn jeugd, zijn achtergrond. Mensen dachten dat daar misschien de sleutel lag tot zijn kunst. Zelf had ik ook de behoefte om zijn verhaal te vertellen, want er is een bult onzin gezegd en geschreven over zijn zeereis.’ Het werk van Bas Jan Ader staat nog altijd hoog aangeschreven. Zo werd in 2017 op de Biënnale van Venetië werk van hem getoond.

Een belangrijk deel van Oorlog & Oceanen gaat over de reizen die Erik Ader zelf maakt naar Israël en de Palestijnse gebieden. De eerste maakt hij liftend. ‘Ik ben in 1966 eigenlijk mijn vader achterna gelift. Ik wilde onderduikers van mijn ouders bezoeken die naar Israël waren geëmigreerd. En net als veel Nederlanders had ik grote interesse in Israël, dat nieuwe wonder.’

Uiteindelijk loopt dat uit op een desillusie. Zeker als hij er achter komt dat het Dominee Ader-bos, dat in Israël ter nagedachtenis van zijn vader is aangeplant, blijkt aangelegd op land van verdreven Palestijnen.

‘Ik vond het erg cynisch dat het verleden van andere mensen zo werd uitgewist. Dat daar etnische zuiveringen hadden plaatsgevonden en dat daarvoor de naam van een man die gevochten heeft voor mensenrechten is misbruikt, dat zat me goed dwars.’ In een poging het onrecht symbolisch recht te zetten schenkt Erik Ader uiteindelijk 1100 olijfbomen aan de Palestijnen.

In zijn boek schrijft Ader dat de zoektocht naar zijn vader nooit is voltooid. ’Er is nog een ding waarvan ik eigenlijk vind dat dat nog eens moet worden uitgezocht en dat is het plan van mijn vader om Westerbork te ontzetten,’ zegt de schrijver. ‘Ik heb voor dat verhaal voldoende getuigen om te denken dat dat plan bestaan heeft. Het is uiteindelijk niet doorgegaan, omdat hij is gearresteerd. Maar ik zou dat graag nog een uitgezocht willen zien.’