Groene energie uit eb en vloed: 'Een idioot groot, maar veelbelovend plan'
25 november 2020, 19:44 • 4 minuten leestijd
Een kilometerslange dam in zee om energie mee op te wekken. Twee Groningse energie-experts denken dat het kan en werken aan een plan. ‘Dit is zo goed en veelbelovend. We willen dat het aandacht krijgt.’
Het gaat hier niet om een dammetje van een paar honderd meter of enkele kilometers. Walther Walraven en Jan de Vries pakken het liever groter aan. Wat ze in gedachten hebben is een strekdam van enkele tientallen kilometers, ergens in de Noordzee.
Bij voorkeur in of bij een windmolenpark, omdat daar planologisch toch al zoveel gebeurt. ‘Maar het is een ingewikkelde puzzel’, realiseert initiatiefnemer Walraven zich ook.
Stroom voor alle huizen
Wat Walraven en mede-bedenker Jan de Vries willen is een dam met daarin ingebouwd een reeks onderwaterturbines. Water dat door de getijdenstroom wordt opgestuwd zoekt zich een weg via de turbines naar de andere zijde van de energiedam.
Zo levert deze Dynamic Tidal Power-centrale energie waarmee elektriciteit gemaakt kan worden. Genoeg zelfs volgens Walraven en De Vries om alle woningen in Nederland van stroom te voorzien.
Eigenlijk, aldus Walraven, is het een ’idioot groot plan’. Maar dat het kan, daar zijn hij en mede-bedenker Jan de Vries van overtuigd.
Technisch is het allemaal haalbaar, claimen ze. Een dam is te bouwen en hij zal ook een flinke hoeveelheid energie opleveren. Want meer nog dan zon en wind, is het getij een permanente aanwezige bron van energie. Maar dat maakt nog niet dat het zomaar van de grond te trekken is.
Obstakel
De getijdendam in zee heeft gevolgen voor de natuur, de scheepvaart, de visserij. Een dam in de druk bevaren Noordzee is hoe je het wendt of keert een obstakel. Eentje die niet zo eenvoudig is te nemen wanneer in het recente Noordzeeakkoord (2019) de verdeling van het zeegebied en de inpassing van activiteiten tot 2030 zo goed als dichtgetimmerd is.
Beide techneuten zijn betrokken bij Stichting Humsterland Energie, dat in Noord-Groningen aan duurzame energieplannen werkt. Hun drijfveer ligt deels in hun arbeidsverleden. Walraven en De Vries hebben gewerkt in de olie- en gasindustrie, zijn gepensioneerd en vinden het nu tijd om hun kennis op een andere manier voor de maatschappij in te zetten.
Stroming
Hun idee voor de dam ontstond toen twee jaar geleden het Waterschap Noorderzijlvest in het verlengde van het versterkingsproject voor de Lauwerszeedijk aan Humsterland Energie vroeg of de dijk nog mogelijkheden bood voor energieopwekking.
Zo zou je er bijvoorbeeld zonnepanelen op kunnen leggen. Walraven en De Vries gingen aan het rekenen met een dam met daarin turbines, dwars op de dijk. ‘Dat leverde heel veel energie op’, aldus Walraven.
Velen zullen zeggen: zo’n lange dam in zee kan niet, het is een megalomaan plan
Voor hun rekenmodel gebruikten ze de stroming bij het Vierhuizergat, een kleine tien kilometer ten oosten van Lauwersoog. Voor de realisatie van het idee is die locatie in het werelderfgoed Waddenzee echter ongeschikt. Vooral ook omdat de dam de nodige lengte moet hebben. Want hoe langer en hoe hoger de dam, beste meer opstuwing en dus energie.
Tussen de Waddeneilanden is een optie. Zo zou een dam van circa drie kilometer voldoende zijn om alle Waddeneilanden van stroom te voorzien. ‘Maar het is daar problematisch’, zegt Walraven. ‘Je krijgt bijvoorbeeld sedimentafzetting en men wil geen gemorrel aan de Waddenzee. De beste locatie is daarom ergens in de Noordzee.’
Ambassadeurs
Om hun ideeën te onderbouwen laten Walraven en De Vries ze doorrekenen door getijdendeskundigen van onder meer TNO. Ze hebben Harm Post (ex-Groningen Seaports), groen-goeroe Marjan Minnesma van Stichting Urgenda en Gert-Jan Lankhorst (voormalig CEO Gasterra) weten te strikken als ambassadeurs voor de plannen.
Ze proberen daarnaast hun plan opgenomen te krijgen in de Routekaart Energie uit Water, waar minister Wiebes momenteel aan werkt. Daarvoor zoeken Walraven en De Vries steun bij de Tweede Kamerleden William Moorlag (PvdA) en Carla Dik-Faber (ChristenUnie). Die hebben samen met Agnes Mulder (CDA) het voorwerk verricht voor de uiteindelijke routekaart.
Stevige bijdrage
In de transitie naar een samenleving gebouwd op duurzame energie kan de dam volgens Walraven en De Vries een stevige bijdrage leveren. In de omvang die ze voor ogen hebben, een dam met een lengte van 30 tot 50 kilometer, kan de getijdendam volgens beide 30 tot 50 procent van het totale binnenlandse energieverbruik (120 miljard kWh) leveren. Zonder CO2-uitstoot.
De Vries: ’Er zullen veel partijen zijn die zeggen: zo’n lange dam in zee kan niet, het is een megalomaan plan. Maar dit is zo goed en veelbelovend. We willen dat het de aandacht krijgt die het verdient.’
Getijdencentrales geen doorslaand succes
Hoewel elektriciteit gemaakt in een getijdencentrale door voorstanders wel ‘de meest veelbelovende vorm van groene stroom’ wordt genoemd, worden deze centrales in de praktijk nauwelijks gebruikt. Ze zijn kostbaar en de techniek komt al jarenlang niet serieus van de grond.
Er is naast een aantal kleinere wereldwijd maar één grotere getijdecentrale al langere tijd in bedrijf. Die staat sinds 1966 in het Franse La Rance.
In Nederland wordt er ook mee geëxperimenteerd. In Zeeland werkte het Tidal Technology Center Grevelingendam aan een centrale, er zijn onderwaterturbines in de Oosterscheldekering gebouwd en bij de Afsluitdijk waren plannen. Maar alle projecten zijn of gestopt of lijden een kwijnend bestaan.
Een belangrijk breekpunt blijkt de prijs. In de meeste berekeningen ligt de kostprijs van getijdestroom hoger dan die van zon (8 cent per kWh) of wind (5 cent per kWh).
