Deze dag: de Sinterklaasbeving waarmee het begon

De plaatsing van 'Het Andere Monument', vorig jaar mei
De plaatsing van 'Het Andere Monument', vorig jaar mei © Steven Radersma/RTV Noord
Het was de eerste keer dat in onze provincie een serieuze aardbeving werd geregistreerd. Midden in de nacht schokte de aarde onder Middelstum ‘als nooit tevoren’. De apparatuur bij het KNMI stelt een kracht van 2.4 op de schaal van Richter vast. Het gebeurt op de verjaardag van de Sint, 5 december 1991.
Het is de tijd dat deskundigen van de NAM nog met grote stelligheid beweren dat aardschokken en gaswinning niets met elkaar te maken hebben. Meent van der Sluis, het eigenzinnige PvdA-Statenlid in Drenthe beweert al in 1986, nadat nota bene in Assen op Tweede Kerstdag de aarde heftig trilt: 'De gaswinning bij Slochteren is de enige belangrijke verandering in de ondergrond die de laatste eeuwen heeft plaatsgevonden. Het ligt daarom erg voor de hand, dat gaswinning en beving alles met elkaar te maken hebben.'
De reactie van de NAM bij monde van woordvoerder Duut is, zoals steeds in die tijd, een categorische ontkenning: ‘volslagen onzin wat die man zegt en hij moet daar nu eens mee ophouden’. Maar die verdediging heeft z’n langste tijd gekend. In december 1993 concludeert een commissie in opdracht van het ministerie van Economische Zaken 'dat er een verband is met gaswinning', al stelt het rapport vast dat er 'in het ergste geval een kleine kans op lichte schade in een klein gebied is'.
De jaren daarna concentreert de NAM zich met name op de gevolgen van bodemdaling. Die kosten het bedrijf honderden miljoenen. Voor dat geld worden gemalen en bruggen gebouwd. Adjunct-directeur Herber (2003-2009) bekende later, terugkijkend: ‘daar ging alle energie in. Er waren wel scheuren in huizen, maar wij dachten dat die voornamelijk van de bodemdaling kwamen’.
We kennen het vervolg, met de grote klap van Huizinge op 16 augustus 2012 als daverend dieptepunt. In het rapport dat Staatstoezicht op de Mijnen een half jaar later daarover openbaart, is de harde conclusie dat Groningen en de Groningers een groot risico lopen. Hoe meer gas de NAM wint, hoe vaker en zwaarder de grond beeft.
Op welke wijze de verantwoordelijke politici vanaf dat moment omgaan met die wetenschap, is ter beoordeling aan de komende parlementaire enquête. Verantwoordelijk minister Henk Kamp neemt na Huizinge een jaar de tijd om van alles te onderzoeken, ook in de wetenschap dat het Gronings gas goed is voor een jaarlijkse opbrengst van twaalf miljard euro voor de staatskas. Dat komt in een tijd van economische tegenspoed goed uit.
In dat jaar 2013, wordt 54 miljard kuub gas opgepompt door de NAM. De grootste hoeveelheid sinds ruim dertig jaar. Waarom dat juist toen gebeurde, is een belangrijke vraag voor de parlementaire enquêtecommissie, waarvan de leden gisteren ter voorbereiding kwamen kijken in het gebied.
Niet lang na de verkiezingen van maart zullen de verhoren beginnen. De conclusies 'zullen belangrijk zijn, bijvoorbeeld voor de wijze waarop in Nederland wordt omgegaan met mogelijke schade, ontstaan door geothermie', zegt mijn collega Mario Miskovic, die de enquête voor RTV Noord zal volgen.
Hij hoopt op veel antwoorden, want er is nog zoveel onduidelijk rond de gaswinning. De 'Sinterklaasbeving’ markeert het begin van alle narigheid in de provincie Groningen. Hij vond plaats op deze dag in de geschiedenis, 5 december 1991.