Het Noordersanatorium in Zuidlaren: 'Je bent gek als je hier niet wilt wonen'

'Zuudloarn' stond voor Groningers tientallen jaren synoniem voor 'het gekkenhuis', maar projectontwikkelaar Thijs van Bree draait dat om. Hij zegt: 'Je bent gek als je hier niet wilt komen wonen.'

'Toen het in 1935 werd geopend was het een enorm modern en vooruitstrevend gebouw', zegt Jan Barend de Vries van de werkgroep Lentis erfgoed, de voormalige eigenaar van het gebouw. 'Het is een ontwerp van de Groninger architect Egbert Reitsma die tal van gereformeerde kerken ontwierp in de stijl van de Amsterdamse school.'

Het wordt ook wel het 'Het Blauwe paviljoen' genoemd, vanwege de ultramarijn-blauwe elementen die onder meer in muren en kozijnen zijn gebruikt.

Het Noordersanatorium is een Rijksmonument. 'Het is een langdurig proces van overleg en ontwerpen geweest', zegt projectontwikkelaar van Bree. 'We gaan nu de appartementen in het gebouw plaatsen op een manier dat het originele gebouw vrijwel helemaal in stand blijft. Sommige nieuwe bewoners krijgen dan een voormalige separeercel als bijkeuken. Inclusief de zware deur die daar nog inzit.'

'Het hele gebouw heeft een bijzondere bouwgeschiedenis', zegt Jan Barend de Vries. 'De bouwgrond werd in 1933/34 eerst bouwrijp gemaakt door de bewoners van Dennenoord aan de overkant van de weg. Die kapten de bomen en groeven de vijver uit. Dat leidde destijds tot een stevige discussie tussen de architect en de psychiaters. Die laatsten vonden een vijver voor een psychiatrische inrichting maar niets. Uiteindelijk kwam het tot een compromis: wel een vijver maar slechts 60 centimeter diep. Het leverde Zuidlaren uiteindelijk een prachtige ijsbaan op, want die vijver bevriest als eerste.'

In de jaren dertig was het gebouw uitermate modern. Het was licht en ruim, er waren tuinen en gescheiden vleugels voor mannen en vrouwen. Maar de inzichten in de psychiatrie veranderden en het gebouw werd begin jaren tachtig afgestoten.

Heel even dreigde zelfs sloop, maar het gebouw werd overgenomen door de medicijnentester Biopharma-Research. Die heeft het tot tot 2015 gebruikt en in afwachting van de verbouw wordt het anti-kraak bewoont.

'Zuudloarn' was lange tijd voor de (Stad-)Groningers synoniem voor het 'gekkenhuis'. 'Kijk maar uit dat ze je er niet vasthouden!', was steevast het antwoord als aankondigde dat je even naar Zuidlaren ging. Je gaat dus wonen in een voormalig 'gekkenhuis', en je zou zeggen: wie wil daar nu wonen? Maar projectontwikkelaar Thijs van Bree draait het om: 'Je moet wel gek zijn als je hier niet wilt wonen', zegt hij, want dit is een uniek gebouw en plek om te wonen. Het is een uniek Rijksmonument en het ligt in een park van zes hectare.'

De verwachting is dat volgend jaar wordt begonnen met de verbouw. Een aantal van de appartementen is al verkocht, maar wie tussen de vier en zeven ton beschikbaar heeft kan nog terecht in Het Blauwe Paviljoen.