Lockdown? 'Ga vooral naar buiten, beweeg, en doe leuke dingen'

Psycholoog Jeffrey Wijnberg merkt al tijden dat zoveel mogelijk thuisblijven én thuiswerken bij veel stellen op de zenuwen werkt. 'Bij mij op het spreekuur komen steeds vaker stellen die het niet meer volhouden', zegt hij.

Wat ze niet meer volhouden? 'Het elkaar op de vingers kijken. De onderlinge bemoeienis. De woonkamer is ineens ook een kantoor geworden. De één maakt een opmerking, en de ander gaat daar dan weer overheen. 'Ga je nou alweer naar de wc? Je bent toch net geweest?' Dat swingt de pan uit, op een verkeerde manier.'

Het advies dat Wijnberg voor dergelijke stellen heeft: 'Koop een vierdehands caravan, en zet die in je tuin.' Vrij vertaald: blijf op gezette tijden bij elkaar vandaan. 'Ga een stukje wandelen, zet een koptelefoon op, maar blijf af en toe bij elkaar uit de buurt als je je relatie overeind wil houden. Probeer je eigen gang te gaan, al is dat tijdens een lockdown echt een beproeving', beseft hij.

De scheiding tussen werk en privé die plotseling is weggevallen, is voor menigeen een issue. Wat neuropsycholoog Marie-José van Tol (UMCG) is opgevallen in de meest recente onderzoeken, is dat vooral de verdeling van huishoudelijk werk onder spanning is komen te staan.

'Ook in de lockdown-situatie zijn de traditionele rolverdeling, de bijdrage van de man aan het huishouden en de zorgtaken nauwelijks veranderd', zegt ze.

En daarnaast is er natuurlijk het feit, dat Wijnberg ook al aanstipte, dat de woonplek nu ook ineens de werkplek is geworden. Van Tol: 'Zelf vind ik het prima om 's avonds voor werk gebeld te worden, maar voor mensen die daar wél een probleem mee hebben: ga 's ochtends een rondje lopen, zodat je daarna echt je werkplek binnen stapt. Doe dat 's avonds opnieuw, zodat je ook echt weer thuiskomt.'

Waar partners elkaar op de zenuwen (kunnen) werken, geldt dat voor vrijgezellen natuurlijk niet. Bij hen is het vooral de eenzaamheid die om de hoek komt kijken. Alhoewel: Wijnberg constateerde aan het begin van de vorige lockdown al dat veel van zijn cliënten die lockdown en social distancing als uiterst prettig ervoeren.

'Die mensen houden sowieso niet van grote groepen, die willen helemaal niet op visite of naar verjaardagsfeestjes. Die vinden zoals het nu gaat een prima levensstijl.'

Van Tol constateert hetzelfde: 'Mensen die kampen met depressiviteit en angsten, hebben soms ook last van sociale angst. Die vinden dit juist prettig, met een mondkapje dat het gezicht bedekt, omdat het allemaal wat veiliger en controleerbaarder is. En omdat er op deze manier ook een stuk spanning wegvalt.'

Maar de ene vrijgezel is de andere niet. 'Er zijn singles die het prettig vinden om alleen te zijn', zegt Van Tol, 'maar er zijn er ook die sterk hangen aan hun sociale netwerk. Die komen nu wel tekort natuurlijk, voor hen breekt een schrale tijd aan. Tegen hen zou ik willen zeggen: ga gewoon naar buiten, ga wandelen en zoek je vrienden op een veilige manier op, bijvoorbeeld via Zoom.'

Misschien kunnen op die manier ook kleine geluksmomentjes worden gecompenseerd, waar mensen het nu vaak zonder moeten doen. 'Zoals een collega tegenkomen op de gang, met een heel fleurige blouse aan waar je vrolijk van wordt', vertelt Van Tol.

Verschil met de eerste lockdown is natuurlijk wel het weer, het jaargetijde en de lengte der dagen. 'Klopt', beaamt Van Tol. 'Niet dat ik het leuk vond, maar in mijn herinnering was het toen twaalf weken lang mooi weer. Nu is het kouder en donkerder, dus moeilijker om naar buiten te gaan. Maar ik druk mensen op het hart om dat gewoon wél te doen.'

Omdat het enorm belangrijk is, weet ze. Uit de corona-barometer van het Lifelines-onderzoek, bleek namelijk dat 24 procent van de deelnemers met regelmaat een heel slechte nacht heeft. 'Dan slapen ze slecht en piekeren ze veel', zegt Van Tol. De remedie? 'Structuur, beweging en daglicht. Dat is heel belangrijk, ook al is het winter.'

En dan zijn er natuurlijk nog de kinderen. Hoe gaan zij om met de lockdown, en vooral ook: hoe reageren ouders daar dan weer op? Van Tol zelf heeft twee dochters, van drie en zes jaar. Al te veel problemen met haar eigen kinderen voorziet ze niet.

'Ik volg wat dat betreft het advies van de school: doe wat je kan, maar doe vooral een beetje relaxed. Vakantie is vakantie, maar probeer wel iedere dag te lezen en op een speelse manier wat te schrijven en te rekenen, zodat ze niet vijf weken lang stilstaan.'

Van Tol maakt zich meer zorgen over het feit dat de sociale ongelijkheid tussen groepen kinderen door een lockdown verder toeneemt. 'Kinderen die op een flatje wonen, die geen plek hebben om in alle rust hun huiswerk te maken en die ook geen ouders hebben om het daarin te begeleiden, raken nog weer verder achterop.'

Voor de ouders van pubers die in paniek roepen dat 'hij niet meer van z'n kamer komt', zou pubercoach Femke Wester uit Winsum eenzelfde advies willen geven. 'Chill. Doe niet te moeilijk over school', zegt Wester. 'Net als alle andere leerlingen lopen ze dit schooljaar een achterstand op. En als ze af en toe tóch met school bezig zijn, tof!'

Wester adviseert ouders hun opgroeiende kroost te porren voor af en toe iets origineels. 'Doe maffe dingen. Neem de tijd elkaar beter te leren kennen. Leer elkaar nieuwe dingen, zoals breien, koken of een band verwisselen. En vraag als ouders letterlijk: hoe kan ik je steunen? Waarbij 'niet aan mijn kop zeiken' ook een legitiem antwoord kan zijn.'

Wester wil ouders vooral op het hart drukken niet in paniek te raken. 'Nogmaals: chill. Wat wil je dat ze van deze tijden leren? Stressen en klagen? Of schouders eronder, af en toe een traan en weer door met het tellen van zegeningen?'

Voor de pubers zelf heeft ze trouwens ook nog wel wat tips. 'Hou lekker contact met je vrienden. Online dan. Samen schoolwerk doen is leuker dan in je eentje en je bent sneller klaar.' En: 'Bedenk dat je ouders het ook kut hebben Wees af en toe de wijste, en geef ze even een knuffel.'