Code rood, scholen dicht: is dat terecht?

De codes die waarschuwen voor gevaarlijk weer passen in de huidige maatschappij, legt hoogleraar Sociale Psychologie Arie Dijkstra van de Rijksuniversiteit Groningen uit. 'We zijn steeds minder bereid de negatieve kanten van het leven te accepteren. Honderd jaar geleden werd iemand ziek en zeiden we: oh dat is het lot. Nu zeggen we: waarom heeft de dokter niets gezien?'

De weercodes zijn er natuurlijk wel om een reden, gaat Dijkstra verder, namelijk om ons veiliger te laten leven. 'De hele maatschappij is tegenwoordig ingericht op het voorkomen van nadelen, doden, agressie, ongelukken; allemaal zaken die we niet meer willen. Daarom zijn er tegenwoordig ook zoveel richtlijnen en protocollen, bijvoorbeeld voor huisartsen. Die werkten vroeger op basis van hun studie; nu moeten ze allerlei richtlijnen volgen.'

De weercodes hebben dezelfde functie. 'We hebben een aversie tegen negatieve gebeurtenissen en behoefte aan controle.'

Schoolbesturen in Groningen besloten zowel vorige week als maandag om scholen dicht te houden vanwege alarmerende weercodes. Op sociale media leidde dit direct tot ophef. De strekking: 'Vroeger gingen we toch ook gewoon naar school als het glad was? Scholen dichthouden is onnodig'.

Ferdinand Vinke, bestuurder van Winkler Prins in Veendam: 'De wereld is veranderd. Op het moment dat je de school openhoudt en een kind glijdt onder de bus dan breekt de pleuris uit.' Hij is blij met de weercodes. 'Het eindeloos inschatten of iets wel of niet vertrouwd is; iedereen heeft tegenwoordig ergens een mening over. Ik vind code rood dan wel comfortabel: helderder kan niet.'

Bestuurder Geert Bijleveld van Marenland vindt de codes soms wel wat overdreven, maar er niet in meegaan is eigenlijk geen optie; zeker niet in coronatijd. 'Het is niet alleen de verkeersveiligheid, maar ook de onmogelijke situatie die dan op school ontstaat. Met corona kan je niet even twee klassen samenvoegen, omdat een collega niet veilig naar school kan komen. Je kunt het je gewoon niet veroorloven dat een paar mensen niet komen.'

Door de weercode ontstaat een sociale realiteit, legt hoogleraar Sociale Psychologie Arie Dijkstra uit. 'Daardoor weet iedereen ervan. Je moet een goede reden hebben om wel de weg op te gaan. Naar een vriend rijden is geen goede reden en medeburgers zullen dat afkeuren. Een code heeft daarmee een dwingend karakter.'

Zeker voor maatschappelijke organisaties als scholen is het inderdaad vrijwel onmogelijk ervan af te wijken. 'Die worden er op afgerekend; die hebben ook een plicht voor veiligheid te zorgen.' Om die reden zou schoolbestuurder Bijleveld de codes liever nog duidelijker hebben. 'Dat je of echt verplicht dicht moet of dat je juist meer ruimte krijgt, maar dat je dan geen risicodrager bent als iemand toch een ongeluk krijgt.'

Hoogleraar Arie Dijkstra wil geen oordeel plakken op het werken met weercodes. 'Ik weet niet of het goed of slecht is; daar ga ik niet over. Als je er landelijk gezien twee slippartijen en vier doden mee voorkomt, is dat dan de moeite waard? Al die regels, richtlijnen, codes bij elkaar zetten wel zoden aan de dijk. Of we erin doorschieten moeten we als maatschappij zelf kritisch blijven volgen.'

'Gaat de rechter straks zeggen dat je een hogere straf krijgt voor je verkeersongeluk omdat het code rood was toen je de weg op ging? De vraag is of we die kant op willen gaan. Het is steeds het afwegen van het nut (zoals verkeersveiligheid) tegen de andere waarden.'

De schoolbestuurders wijzen erop dat de vergelijking met vroeger sowieso niet helemaal terecht is. Geert Bijleveld van Marenland: 'Vroeger woonde een leerkracht in het dorp, dat is echt niet meer zo. Er zijn minder scholen en grotere afstanden.'

Ferdinand Vinke van Winkler Prins: 'Vroeger betekende zo'n dag ijsvrij, maar tegenwoordig kunnen we probleemloos op online onderwijs overschakelen. Er is geen verlies van onderwijstijd.'