De kerk is veranderd in coronatijd: komt iedereen straks nog terug?

Dat zegt Aad van Zuijlekom, predikant van de Christelijke Gereformeerde Kerk Stadskanaal (CGKv). Hij reageert op het onderzoek van het Nederlands Dagblad en de Evangelische Omroep, waaruit blijkt dat 30 procent van de kerkgaande jeugd na corona minder naar de kerk gaat. Van alle kerkgangers volgt 15,7 procent tijdens corona geen kerkdiensten meer, waarvan 7 procent aan het begin van de uitbraak al afhaakte.

Dat laatste cijfer zette Pieter Versloot, predikant van de Martinikerk in Stad, aan het denken. ‘De andere cijfers vind ik eigenlijk nog wel wat meevallen, maar blijkbaar zat er al langer iets niet goed in de kerk. Deze mensen waren innerlijk al afgehaakt. Dat trek ik me aan.’ Kerken moeten meer gaan nadenken over hun optreden, vindt hij.

Van Zuijlekom houdt goede moed. Toen de kerken dichtgingen, kwamen er in Stadskanaal al snel initiatieven om online diensten te houden. Dat leverde volgens Van Zuijlekom soms wat wrijving op door de beperkingen die het met zich meebracht. 'De kerkdienst is veranderd en sommigen hebben daar moeite mee. Maar er zijn bijvoorbeeld ook veel ouderen blij dat er jeugd aan de online diensten meewerkt en die vinden het logisch dat jongeren het op hun manier doen.'

Jelco Hansma (25) is lid van de Stadskerk in Groningen en hij vindt het lastig om de online diensten te volgen. ‘Je kijkt naar een scherm waar je de hele week al naar kijkt, voor school of werk. Dan mist het de dynamiek van een kerkgebouw.’ De kerk heeft daarom ‘small groups’ geïnitieerd, waarbij mensen bij elkaar op bezoek komen. ‘Voor mij werkt dat wel, het is makkelijker te volgen.’

Mayke Hettema (23) zit bij dezelfde kerk en herkent het probleem. In het begin volgde ze elke week de kerkdienst, maar inmiddels niet meer zo consequent. ‘Het is er een beetje ingeslopen en ik denk er eigenlijk niet zo vaak meer aan.’ De kerkdienst was echt een sociale aangelegenheid, waarbij ze anderen kon ontmoeten en met mensen kon praten. ‘De diensten worden nu eigenlijk best cool gemaakt, maar het is gewoon niet hetzelfde.’

Uit het onderzoek blijkt dat ouderen (75+) vaker contact hebben met de kerk dan jongeren (18-35). Opvallend is vooral dat de jeugd in meer dan de helft van de gevallen zelf contact opneemt; bij de ouderen komt het contact in 71 procent van de gevallen vanuit de kerk.

Predikant Versloot van de Martinikerk denkt dat de kerk echt iets heeft laten liggen bij de jeugd. ‘Ik kom er zelf nu achter hoeveel eenzaamheid er is onder jongeren en studenten. Er wordt vaak gesproken over ouderen en zieken, maar het valt me steeds vaker op dat tieners het bijvoorbeeld ook niet meer houden.’

Als kerk zijn ze daar mee aan de slag gegaan, om actief de jeugd erbij te houden en te betrekken in activiteiten. 'Ik zit bijvoorbeeld in een appgroepje met wat jongeren die in deze veertigdagentijd (vastentijd, red.) allemaal ergens van vasten, zoals Netflix of snacks. Als kerk moeten we er zijn voor mensen en we zijn geroepen om eenzaamheid te verminderen. Ook onder jongeren.'

Jennie Willems uit Nieuwe Pekela is het met de predikant eens. Ze geeft godsdienst op het Gomarus College in Assen en vindt dat veel kerken vastzitten in het ‘oude denken’ en tradities. ‘In de eerste weken vond ik net als veel andere mensen dat jongeren niet moesten zeuren, totdat ik mijn leerlingen meer sprak. Ze waren zó intens ongelukkig en eenzaam, daar schrok ik van.’

Mayke Hettema zit pas sinds kort bij de Stadskerk en heeft er nog niet zoveel contacten. ‘Vooral persoonlijke contacten heb ik nog niet echt binnen de kerk, maar via een groepsapp voel ik me nog wel verbonden met de gemeente.’

Kerkgenoot Hansma voelt die verbondenheid ook nog, onder andere door het samen sporten in wijken. 'Gelukkig kan dat weer dankzij de versoepelingen, dus gaan we weer voetballen met andere jongeren. En daarbij ontstaan hele gesprekken over geloof en God, dan voel ik me echt kerk.'

Van de jongeren geeft 9 procent aan na corona helemaal niet meer naar de kerk te gaan, terwijl dit over alle leeftijdsgroepen 3,8 procent is. Het verbaast godsdienstdocent Willems niet dat het percentage bij jongeren hoger is. ‘Jongeren spreken zich vaak makkelijker uit; die zitten niet in het patroon van het ‘oude denken’. Ze zijn minder gebonden aan de gemeente dan ouderen, wat nu duidelijker in beeld komt.’

Generaties kunnen volgens haar juist veel voor elkaar betekenen. ‘Maar er is bij kerken vaak te weinig kennis over hoe je goed met jongeren kan omgaan.’ De kerkenraad zou niet alleen verantwoordelijk moeten zijn voor contacten binnen de gemeente, maar onderlinge contacten moeten aanmoedigen en coördineren, legt ze uit.

Kerkganger Hettema denkt dat het goed is om jongeren meer in de gaten te houden. ‘Ouderen zitten vaker al heel lang bij dezelfde kerk, terwijl jongeren zoals ik meer zoeken. Dan zou het wel kunnen helpen als iemand een oogje in het zeil houdt.’

Als grootste verandering noemen de predikanten het contact met kerkleden. ‘De kerkdiensten maak ik me niet zo druk om, die gaan online wel door,’ zegt predikant Versloot. ‘Maar dat is alleen maar een deel van het kerk-zijn. Het gaat juist ook om het contact na de dienst, al is het maar een blik van verstandhouding. Als er een andere ramp zou gebeuren, kom je in de kerk samen om elkaar te troosten.’ Hij noemt het tegennatuurlijk om in deze tijd geen arm om iemand heen te kunnen slaan, al is hij blij dat er wel initiatieven zijn binnen kerken om onderling contact te versterken.