Deze dag: Sicco Mansholt wordt de baas van Europa

Sicco Mansholt
Sicco Mansholt © Nationaal Archief
Volgens zijn biograaf heet de belangrijkste naoorlogse politicus van Nederland Sicco Mansholt. Na een succesvolle loopbaan als minister van landbouw verkast hij eind jaren vijftig naar Brussel. Daar wordt hij zelfs voorzitter van de Europese Commissie op deze dag, 20 maart 1972.
Geboren en getogen in de Westpolder, gelegen pal naast de Waddenzee, eindigen met het afsluiten van de HBS in Stad, de ‘Groningse jaren’ van Sicco. Hij sprak daardoor de rest van zijn leven met duidelijk hoorbare Groningse tongval, deze zoon van een socialistische herenboer.
Ruim tien jaar was Mansholt minister van landbouw in de verschillende PvdA-kabinetten onder leiding van Willem Drees, meteen na de Tweede Wereldoorlog. Met als belangrijkste opdracht, te zorgen voor voldoende voedsel in Nederland. Daarin slaagde hij met verve, onder meer door het vaststellen van vaste (hoge) prijzen voor onder meer graan.
Vanwege die succesvolle landbouwpolitiek kon hij zich een onafhankelijke positie binnen het kabinet permitteren. Toen Mansholt vertrok naar zijn Europese betrekking, zou Willem Drees tegen een collegaminister hebben gezegd: 'We zijn hem gelukkig eindelijk kwijt'.
In Brussel werd hij Eurocommissaris voor landbouw. En deed daar wat hij goed kon: zorgen voor hoge voedselopbrengsten, door het instellen van gegarandeerde prijzen voor boeren. Keerzijde van dat beleid was overproductie: de beruchte boterberg en melkplas zijn daar ontstaan.
Vanaf deze dag, 20 maart 1972, is Sicco ruim een half jaar de baas van Europa. Het is dan nog het Europa van ‘de zes’ met als belangrijkste deelnemers Duitsland en Frankrijk. In 1973 komen daar, naast Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk bij. Alle Europese hoofdrolspelers zijn vanaf dat moment van de partij.
Die Europese eenwording ‘is gepusht door de Amerikanen’ zegt Mansholtbiograaf Johan van Merriënboer. De Amerikaanse politiek tijdens de Koude oorlog was er sinds beginjaren zestig, met president Kennedy, op gericht om te komen tot een Europees machtsblok naast de toenmalige Sovjet Unie. Een buffer voor vrede in de wereld, met de laatste wereldoorlog nog vers in het geheugen.
Voorzitter van de Europese Commissie zal de laatste politieke klus van Sicco Mansholt zijn. Zijn pensioen nadert. Al was daar bijna nog een bijzondere epiloog op gevolgd. Midden jaren zeventig zijn er nogal wat D66-politici die actief streven naar een fusie met de Partij van de Arbeid.
Volgens de ‘club van Rome’ is de wereld letterlijk de uitputting nabij. Olie en andere essentiële grondstoffen zullen binnenkort niet meer beschikbaar zijn. Er moet een radicaal andere milieukoers worden ingezet. Een grote linkse beweging in Nederland zou daarin een voortrekkersrol moeten spelen, denken sommige politici. De beoogde voorman van zo'n nieuwe linkse fusiepartij: Sicco Mansholt.
Het kwam er niet van. De kroon op het werk van de meest invloedrijke Europese politicus die Nederland ooit heeft gehad, bleef het voorzitterschap van de Europese Commissie. En dat deed een Groninger die in zijn jonge jaren zoveel spijbelde, dat hij tweemaal bleef zitten op de Groningse HBS. Hij begon als ‘voorzitter van Europa’ op deze dag, 20 maart 1972.