Groningse gemeenten sturen duizenden stukken naar enquêtecommissie: ‘Meest heftige project tot nu toe’
7 april 2021, 16:15 • 4 minuten leestijd
Terwijl de verhoren pas volgend jaar plaatsvinden, zijn veel Groningse gemeenten nu al druk bezig met de parlementaire enquête over de gaswinning. Uiterlijk donderdag moeten zij alle relevante stukken naar de commissie sturen.
Alleen al binnen de gemeente Eemsdelta zijn 1,4 miljoen documenten over de gaswinning. Daarvan gaan er grofweg drieduizend naar Den Haag. ‘Het is eigenlijk zoeken naar spelden in meerdere hooibergen’, vertelt projectleider Wim de Boer.
Wat is een parlementaire enquête?
De parlementaire enquête is het zwaarste onderzoeksmiddel dat de Tweede Kamer in kan zetten. De commissie bestaat uit Kamerleden en voert het onderzoek uit. Iedereen die wordt opgeroepen moet volgens de wet verplicht meewerken. Niet meewerken of opzettelijk niet de waarheid spreken, is strafbaar.
De parlementaire enquête is het zwaarste onderzoeksmiddel dat de Tweede Kamer in kan zetten. De commissie bestaat uit Kamerleden en voert het onderzoek uit. Iedereen die wordt opgeroepen moet volgens de wet verplicht meewerken. Niet meewerken of opzettelijk niet de waarheid spreken, is strafbaar.
Bij een parlementaire enquête wordt uitgebreid dossieronderzoek gedaan. Bij een parlementaire ondervraging, die iets lichter is, niet. De uitkomsten van beide onderzoeken kunnen grote gevolgen hebben. In januari trad het gehele kabinet af na het rapport van de ondervragingscommissie over de toeslagenaffaire.
Grote aantallen
De commissie die onderzoek doet naar de gaswinning in Groningen verzamelt op dit moment zoveel mogelijk stukken. Niet alleen de gemeenten in het aardbevingsgebied leveren informatie, ook de provincie Groningen, de betrokken ministeries, waterschappen en bedrijven zoals NAM en Shell leveren nog deze maand de stukken aan.
Het gaat onder meer om gespreksverslagen, brieven, mails, overeenkomsten, plattegronden, foto’s en allerlei andere soorten documenten die van belang kunnen zijn voor het onderzoek. Doordat de commissie kijkt naar alle gebeurtenissen tussen 1959 (de ontdekking van het gasveld) en nu, gaat het om grote aantallen.
Zoekteam
De gemeente Eemsdelta is sinds half februari het archief aan het doorspitten. Tien medewerkers zijn anderhalve maand fulltime aan de slag om alle relevante documenten te vinden. Projectleider De Boer spreekt van ‘het meest heftige project tot nu toe’, aangezien zijn team in relatief korte tijd alle stukken moet aanleveren.
Hoe kiezen gemeenten de juiste stukken en wat gebeurt daar dan precies mee? Deze animatie laat zien hoe dat in zijn werk gaat.
Duizenden stukken verzameld
Aangezien het om 1,4 miljoen digitale stukken gaat, kan het team niet alles van A tot Z lezen. Daarom scannen ze de documenten op trefwoorden. De Boer: ‘Het is niet aan ons om te bepalen of een document wel of niet naar de commissie gaat. Natuurlijk moeten wij ze wel vinden. Dat doen we door slimme zoektermen te gebruiken die voldoen aan de vraag van de commissie.’
Het ‘zoekteam’ bestaat uit mensen van verschillende afdelingen. Het gaat om medewerkers die bezig zijn met het gasdossier, medewerkers die goed bekend zijn in het archief en medewerkers die de stukken kunnen beoordelen op privacygevoelige inhoud. De Boer kan vanwege het onderzoek niet zeggen op wat voor woorden ze de documenten precies doorzoeken.
Flinke weerslag op gemeente
Bij de gemeente Eemsdelta zijn de meeste stukken digitaal, maar van voormalige gemeenten als Middelstum en Bierum zijn nog wel papieren uit het fysieke archief gehaald. ‘Het digitaliseren kostte veel tijd, daarom zijn we daar in februari al mee gestart. Inmiddels is alles digitaal en kunnen we met software de juiste documenten eruit halen’, zegt de projectleider.
Het zoekwerk heeft een flinke weerslag op de gemeente, vertelt burgemeester Gerard Beukema van Eemsdelta: ‘We moesten mensen vrijstellen die geacht werden andere werkzaamheden te doen. Voor de parlementaire enquête moet alles wijken. We hebben parttime mensen moeten aantrekken om het lopende werk te doen.’ Daar krijgt de gemeente geen vergoeding voor van het Rijk.
Vertrouwelijke stukken
Beukema vindt het van groot belang dat de gemeente zorgvuldig meewerkt aan de zoektocht: ‘Er is ongelooflijk veel gebeurd. Eemsdelta is het kerngebied van de aardbevingsproblematiek wat betreft schade en versterking. Deze parlementaire enquête gaat voor een deel over ons, dus dat betekent dat het van enorm belang is dat die enquête tot een duidelijke uitkomst leidt.’
De burgemeester wil niet vooruitlopen op de mogelijke uitkomsten van het onderzoek, maar duidelijk is wel dat de onderste steen boven komt. Ook stukken die vertrouwelijk zijn, gaan naar Den Haag. ‘Stukken waarvan mensen nu zullen zeggen: Misschien hadden we dat anders opgeschreven, als we geweten hadden dat dit bij de parlementaire enquêtecommissie zou komen.’
Wie gaat het lezen?
De commissie krijgt deze maand de stukken digitaal aangeleverd van alle instanties. Voorzitter Tom van der Lee (GroenLinks) laat weten dat de staf in juni wordt uitgebreid van negen naar zeventien personen om alle stukken door te lezen en samen te vatten. Dat team ondersteunt de commissie tijdens het onderzoek. Om verspilling van papier te voorkomen, verwerkt de commissie de stukken digitaal.
De openbare verhoren staan gepland van juni tot en met oktober volgend jaar. Ze worden in drie delen gehouden: (1) de start van de gaswinning, (2) het begin van de bodemdaling en aardbevingen en (3) de periode na de beving van Huizinge en de versterking.
Leuks na pensioen
De kans is groot dat ook burgemeester Beukema (68) van Eemsdelta volgend jaar verhoord wordt door de commissie. Aangezien hij nu waarnemer is en de gemeente nog dit jaar een kroonbenoemde burgemeester krijgt, is Beukema dan al wel met pensioen. Toch kijkt hij daar naar uit: ‘Dan heb ik in elk geval wat leuks te doen als ik gepensioneerd ben’.
Andere gemeenten
Niet alleen Eemsdelta stuurt stukken naar de commissie, alle gemeenten met aardbevingsproblematiek moeten documenten opsturen naar Den Haag. De gemeente Groningen (met onder andere Ten Boer) verwacht zevenhonderd stukken op te sturen. Daar waren vijftien mensen, niet fulltime, de afgelopen periode mee aan de slag.
Niet alleen Eemsdelta stuurt stukken naar de commissie, alle gemeenten met aardbevingsproblematiek moeten documenten opsturen naar Den Haag. De gemeente Groningen (met onder andere Ten Boer) verwacht zevenhonderd stukken op te sturen. Daar waren vijftien mensen, niet fulltime, de afgelopen periode mee aan de slag.
De gemeenten Het Hogeland, Midden-Groningen en Oldambt willen geen informatie geven over het aantal stukken dat zij naar de commissie sturen.
Verslaggever Martin Drent vertelt in Noord Vandaag over de monsterklus
Monsterklus voor enquête
