De Eemshaven moet gewoon groter, want Groningen is helemaal ‘hot’

Bedrijven staan namelijk in de rij, zeggen de Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland (NOM), Groningen Seaports en de provincie Groningen. Er is dus ruimte nodig en vandaar dat de Eemshaven wordt uitgebreid met een lap grond van 600 hectare, waarmee het noordelijkste industriegebied van ons land anderhalf keer zo groot wordt.

Het is een megaplan dat de komende jaren wordt uitgewerkt en over een periode van een jaar of tien ingevuld moet worden met bedrijven.

De tijd dat havenbeheerder Groningen Seaports vooral geld verdiende aan de uitgifte van jachtvergunningen op industriegrond is nu wel voorbij. Evenals het idee dat Eemshaven vooral een haven was waar je ‘koppijn van kreeg’, zoals een havendirecteur ooit zei.

In februari 1968 ging onder begeleiding van gezang van een Gronings studentendispuut de eerste paal van de Eemshaven de grond in. De haven zou de overloop van de chemie in Rotterdam moeten opvangen. Er lagen plannen klaar voor de bouw van een petrochemische fabriek door DSM, maar de oliecrisis in de jaren zeventig haalde er een streep door.

Lang bleef de Eemshaven daarna ‘domein van konijnenfamilies’, zei oud-havendirecteur Frits Migchelbrink twee jaar geleden bij het Eemshaven-jubileum. Niks kwam er van de grond en aan de lijst met mislukte projecten zullen heel wat provinciebestuurders en havenbaronnen traumatische herinneringen bewaren.

Een bananenterminal sneuvelde en kostte de belastingbetaler veertien miljoen euro. De bouw van een fabriek voor airbags (3.000 banen) ging niet door, een mega-kassengebied kwam niet van de grond, evenals de verhuizing van cruiseschepenbouwer Meyer Werft van Papenburg naar de Eemshaven. Ook het plan voor een buitendijkse werf strandde.

Het kantelde toen Groningen Seaports anders naar de Eemshaven ging kijken. Meer als industrieterrein, met als extra voorziening een haven. Vanaf het moment dat de acquisitie vanuit dat idee werd ingezet begon het te lopen, waarbij de economische groei in de jaren voor corona uiteraard ook een flinke hand hielp.

Het kale industrielandschap met her en der een loods, een kraan op de kade en een schip in de haven is in de voorbije jaren getransformeerd tot bedrijvig geheel met energiecentrales van onder meer RWE en NUON/Vattenfall, een mega-datacenter van Google, data- en stroomkabels die vanuit de VS, Noorwegen en Denemarken aanlanden en bloeiende bedrijvigheid rond de bouw van windparken op zee.

‘Groningen is hot’, zegt Sander Oosterhof, manager buitenlandse investeringen bij de NOM. Om er aan gelijk aan toe te voegen dat héél Noord-Nederland eigenlijk wel in de belangstelling staat van internationale bedrijvigheid. Dat niet alleen trouwens, want ook grotere bedrijven in eigen land kijken naar het Noorden.

Oosterhof: ‘Er zijn in Nederland maar weinig regio’s waar nog grote percelen beschikbaar zijn. Die zijn er in Noord-Nederland nog wel. Behalve in de Eemshaven vind je ze nog bij Ter Apelkanaal, Emmen en Hoogeveen.’ Niettemin begint het te knellen en moet er dus ruimte bij komen.

De provincie Groningen en de gemeente Hogeland hebben Buck Consultants International laten uitzoeken hoe het precies zit met de belangstelling van bedrijven.

Het bureau komt op basis van een ’gedetailleerde marktverkenning’ tot de conclusie dat de interesse voor vestiging op het nieuwe deel Oostpolder in de Eemshaven vooral komt van vijf soorten innovatieve bedrijven: batterijenbedrijven, waterstoffabrieken, datacenters en enigszins van windenergiebedrijven en van bouwers van elektrische auto’s.

Buck Consultants zegt dat er ‘reëel zicht is op vestiging van één batterijenfabriek op Oostpolder.’ Wat betreft waterstof maakt Buck de inschatting dat er ’een reële marktpotentie is voor (een) waterstoffabriek(en) met een totaalvermogen van 1 tot 4 GigaWatt’.

Voor de hyperscale datacenters is er volgens Buck een realistische marktvraag op Oostpolder voor vestiging van één à twee bedrijven.

De kans dat bedrijven elektrische auto’s gaan fabriceren in de Eemshaven is niet zo groot, meent het adviesbureau. Als er al een bedrijf neerstrijkt zal dat een nieuwkomer op de markt zijn. Die is dan wel gelijk goed voor honderd hectare grond en meer dan duizend banen. Van bedrijven actief in wind op zee is weinig ruimtevraag te verwachten.

Bij elkaar levert dat in potentie 1.800 tot 2.360 fulltime banen en is er tussen de 105 en 235 hectare grond nodig om de ondernemingen te vestigen.

'We hebben veel bedrijven in de pijplijn, die is echt heel erg vol’, zegt NOM-manager Oosterhof. ‘De vraag is hoog, ook doordat we daar samen met de provincies en gemeenten hard aan hebben gewerkt. Er lopen nu concreet projecten die zijdelings met de nieuwe economie te maken hebben.’ Namen noemt Oosterhof niet. ‘We praten alleen over contracten, niet over contacten.’

Dat nieuwe terreinen als Oostpolder worden ontwikkeld is enorm belangrijk, stelt Oosterhof. ‘Je moet vooruit investeren en op de vraag anticiperen. Wanneer je een terrein nog moet ontwikkelen wanneer de vraag er is, dan ben je te laat. Dat hebben we een beetje gezien bij Tesla.’

Plannen voor Oostpolder liggen er al lang, zegt directeur Cas König van Groningen Seaports. Ooit zou deze landbouwgrond ontwikkeld worden tot kassengebied dat gebruik kon maken van restwarmte van de centrales. Dat plan bleek niet haalbaar.

Nu is de belangstelling een stuk concreter, verklaart König. ‘De Eemshaven staat internationaal geweldig op de kaart. Vroeger moesten we heel hard leuren om mensen zover te krijgen over vestiging na te denken. Nu komen bedrijven spontaan.’

König zei eerder dat er voor 2,9 miljard aan meer en minder vastomlijnde projecten klaarliggen die nog geen doorgang kunnen vinden zolang er geen duidelijkheid is in de stikstofdiscussie. Ook voor die plannen on hold moet ruimte komen.

Heeft Seaports al nee moeten verkopen aan bedrijven die zich melden? Moeilijk te zeggen, verklaart König: ‘Wanneer bedrijven weten dat hier geen grond is, melden ze zich niet. Als je bedrijven wilt halen is het noodzakelijk dat je je product op orde hebt. Bedrijven die de beslissing nemen om te investeren, willen het liefst de volgende dag bouwen.’

Het beeld van de Eemshaven in Groningse termen uitgedrukt als ’t was niks, ’t is niks en het wordt niks’, dat is volgens König nu wel verleden tijd. ‘Daar wil ik het niet meer over hebben. Het is gewoon booming’.