Column: Geheugenbalkon

Willem van Reijendam
Willem van Reijendam © RTV Noord
Als één zintuig het geheugen in beweging zet, dan is het wel het reukvermogen. Een bepaalde geur roept meteen een complete herinnering op, vaak met een nostalgisch trekje: hoe het was om bij oma te logeren, de zondagse boswandeling met je ouders, de eerste keer dat je over je nek ging na te veel bier.
Zo wordt het geheugen van Stadjers mede bepaald door de fabrieken van allerhande voedingswaren. De Suikerunie voorop, maar ook Tiktak, Knol’s Koek en natuurlijk Niemeyer dragen (of droegen) hun aroma bij aan het stadsparfum. Maar de zoete tabakslucht van die laatste zullen we gaan missen, want de fabriek sluit volgend jaar definitief, bleek donderdag. Eigenaar BAT laat zijn shag liever in Hongarije en Duitsland maken. De 180 werknemers verliezen hun baan, de stad haar markante fabriek.
Gelukkig vervliegen de herinneringen niet zo snel als de rook. Wie, bijvoorbeeld op vakantie in Hongarije, (je kunt er ook voor naar Joure, maar wie dóét dat nou) onder de rook van een evenknie van Niemeyer terechtkomt, zal ineens met een weemoedige glimlach terugdenken aan die goeie ouwe tijd toen Niemeyer hier nog stond, toen roken nog gewoon was, toen een dubbeltje nog een dubbeltje was en kinderen nog een staartdeling konden maken. De boodschap van zo’n geurtje is: ‘Vroeger was alles beter’.
Afgelopen week viel ook het doek voor Het Harener Weekblad. Dat houdt er na bijna honderd jaar mee op, omdat uitgever NDC er geen brood meer in ziet. Weliswaar heeft Haren (dat ooit VIER lokale krantjes had) nog altijd Haren De Krant, maar het is wel degelijk een journalistieke aderlating voor het dorp. Tuurlijk, de Gezinsbode neemt het plaatselijke nieuws mee, en het Dagblad schrijft de hoofdzaken ook wel op, maar niet met een grote foto op de voorpagina. En dan te bedenken dat de inwoners tóch al van die lokaalpatriotten zijn die terugverlangen naar vroeger, toen Haren nog een dorp was en geen Groninger stadswijk. Voorbij, voorbij, o en voorgoed voorbij.
Al die nostalgie kan straks een uitweg vinden op een nieuw te bouwen ‘Geheugenbalkon’ dat toevallig ook al deze week werd aangekondigd. Geen balkon waar demente bejaarden hun geheugentraining krijgen en ook geen balkon dat ‘onthoudt’ wie er op heeft gestaan, maar een soort reusachtige umpirestoel van waaruit Stadjers (dus ook Harenaars) de werkzaamheden aan de Ring Zuid kunnen volgen. En mochten die ooit een keer voltooid zijn, dan kunnen ze zien wat ervan terecht is gekomen en of het nog een beetje in overeenstemming is met al die veelbelovende 'artist impressions'..
Het is een gedurfd project want de premisse is blijkbaar dat die Ring Zuid één grote verbetering is. Maar de naam ‘Geheugenbalkon’ suggereert juist weemoed en nostalgie. De naam roept ons toe: ‘Weet u nog hoe het vroeger was? Gezellig met zijn allen in de file voor het Julianaplein?’
Aldus kijken de bezoekers niet naar het noorden, naar de Ring Zuid, maar richten ze hun blik naar het westen, waar ooit de tabaksfabriek stond of naar het zuiden, waar Haren langzaam aan de stad vastgroeit. Te ruiken valt er weinig meer, want in ons zindelijke tijdsgewricht worden geurtjes, van andermans luchtjes tot aan die van fabrieken uitgebannen. Ons leven wordt almaar reukelozer. Daarom zou het goed zijn als roken op het ‘Geheugenbalkon’ wordt toegestaan.