Koele rekenaar eens met NAM-directeur, bevlogen oud-gedeputeerde niet

Toen Helsloot met een groep hoogleraren drie jaar geleden adviseerde over deze versterkingsoperatie, waarschuwde hij al voor een miljardenverspilling, omdat hij uit de cijfers concludeerde dat er toen hooguit een paar duizend huizen in het aardbevingsgebied mogelijk risico liepen. Hij adviseerde een snelle en categorische aanpak waarbij hele groepen woningen volgens standaardmodellen zouden worden versterkt.

Nu de kans op een zware aardbeving is gedaald geeft hij Atema groot gelijk: 'Risico's zijn er natuurlijk altijd, maar ze zijn nog lager dan drie jaar geleden en dat binnen de strenge landelijke normen. Er is vanuit veiligheidsoogpunt helemaal geen reden meer voor die versterking,'

De Groningse oud-gedeputeerde Eelco Eikenaar die de discussie nauwgezet volgt, kijkt er heel anders naar: ‘Waarom zou je opnieuw onrust zaaien in het aardbevingsgebied, met de stelling dat er nog maar vijftig huizen versterkt hoeven worden? Het is zo al moeilijk genoeg voor de bewoners.’

Eikenaar vindt dat NAM-directeur Johan Atema moet ophouden met zijn beklag over de kosten van de versterkingsoperatie: ‘Het bedrijf heeft er heel erg veel geld aan verdiend, en nu wordt er iets van die winst afgesnoept doordat achteraf kosten gemaakt moeten worden. De NAM gaat er niet meer over en ik hoop ook niet dat deze uitspraken de opmaat zijn voor een nieuwe discussie over de versterkingsoperatie.'

De uitspraken van Atema in NRC zijn niet nieuw. De NAM stelt al jaren dat er, op basis van de modellen, nauwelijks onveilige woningen in het aardbevingsgebied zijn en dat dat aantal afneemt met de snelle daling van de omvang van de gaswinning.

Het oude liedje dus, maar zit er geen kern van waarheid in? Eikenaar: ‘Modellen hebben geen realiteitswaarde. Dat bleek ook in mijn tijd als gedeputeerde. Elke keer als er een nieuwe uitdraai kwam op basis van dat model, het ene huis zou dan onveilig zijn, eenzelfde huis ernaast niet.'

'De praktijk leerde dat inspecteurs tot andere conclusies kwamen. Het probleem is ten eerste dat we niet weten of het model klopt en ten tweede niet of de ingevoerde gegevens kloppen’, aldus de voormalig gedeputeerde, die voor de SP in de Staten zat.

Toch is volgens Helsloot niet gezegd dat inspecties van de huizen zo betrouwbaar zijn: 'Het is vastgesteld dat inspecteurs erg huiverig zijn om de schuld te krijgen van een eventueel ongeluk en daarom schatten ze een situatie pessimistischer in dan ze feitelijk is.'

'Natuurlijk kun je niet alles modelmatig aanpakken en moet je ook ter plaatse kijken, maar je kunt ook niet alleen maar afgaan op inspecties. En je kunt van elke risico wel stellen dat je niet weet hoe groot het is, maar je moet toch ergens van uitgaan. Ook dat getal van 26.000 is gebaseerd op een model.'

Als Helsloot zijn zin had gekregen zou volgens hem de versterkingsoperatie allang zijn afgerond, zonder al te veel nadenken, zonder langdurige onzekerheid bij de Groningers, en voor een fractie van de kosten die er nu voor zijn uitgetrokken. In plaats daarvan is door de politiek gekozen voor een grootschalige, ambtelijke, aanpak waarbij nog altijd de helft van de 26.000 te versterken woningen moet worden onderzocht.

Die 'lange halen, snel thuis-aanpak' klinkt aantrekkelijk, maar het doet geen recht aan het veiligheidsgevoel van de Groningers, vindt Eikenaar. Ook als je in aanmerking neemt dat er bij geen enkele aardbeving huizen zijn ingestort of doden zijn gevallen en de kans op een veel zwaardere aardbeving minimaal is: 'Ik hoorde de vergelijking met de Deltawerken. Een enorm project dat heus niet uitgaat van een jaarlijkse overstroming, maar ons vrijwaart voor een enorme ramp, hoe klein de kans daarop ook mag zijn.'

'En in het geval van de gaswinning gaat het dan ook nog om een door menselijk handelen veroorzaakt probleem. En het risico op zo’n ramp mag dan dalen, maar hij is niet nul. En je ontwricht een samenleving toch als je alleen maar handelt op basis van risico’s en bijbehorende kosten? Je kan toch niet zeggen: sorry, die paar doden waren ingecalculeerd?’

Volgens Helsloot moet een overheid juist wél afwegingen maken waar het geld het beste kan worden ingezet om zo veel mogelijk doden te voorkomen: 'Die Deltawerken zouden er dus zeker zijn gekomen. Wij wetenschappers proberen juist die norm voor kosten en baten van veiligheidsinvesteringen overal toe te passen. Dus juist toepassen van die norm betekent veel minder en efficiënter versterken in Groningen.'