Amerikaanse isotopenfabriek kiest voor Veendam: 200 banen er bij

Dat heeft het bedrijf uit Janesville in Wisconsin in de VS woensdagmorgen bekendgemaakt op een persconferentie in het gemeentehuis van Veendam. Daar stak wethouder Henk Jan Schmaal van Economische Zaken zijn blijdschap over het binnenhalen van deze ’dikke vis’ niet onder stoelen of banken.

Shine heeft van de gemeente Veendam een stuk grond gekocht van zestien hectare, naast industrieterrein Dallen 2, tussen de N33 en Wildervank. Het terrein is nu nog als boerenland in gebruik. Wat het bedrijf er voor op tafel heeft gelegd, wordt niet bekendgemaakt, maar beide partijen hebben het over een ‘marktconform bedrag'.

Veendam is daarmee als beste locatie uit de bus gekomen na een zoektocht door Shine langs zeker honderd locaties in Europa. Circa twintig daarvan waren in Nederland en uiteindelijk bleven drie vestigingsplekken in de provincie Groningen over.

‘Veendam heeft de ruimte om te bouwen en te groeien’, zegt Harrie Buurlage, de tweede man van Shine wereldwijd en kartrekker van het project in Europa. ‘De ontsluiting richting Duitsland, de stad Groningen en de Randstad vinden we perfect.’ Ook de nabijheid van Groningen Airport Eelde en de aanwezigheid van kennisinstellingen als het UMCG en de RUG met zijn Kernfysisch Versnellersinstituut speelden een rol bij de vestigingsbeslissing.

Geboren en getogen Groninger Buurlage benadrukt dat Shine zich eveneens voelde aangetrokken door de noordelijke mentaliteit en het arbeidsethos. ’Veendammers zijn nuchtere harde werkers, net als alle Groningers, met de nodige ambitie en trots’, aldus Buurlage. ‘Dat sluit goed aan bij de cultuur van Shine wereldwijd.’

Volgens de planning gaat in 2023 de schop de grond in voor een fabriek die twee jaar daarna met de productie van isotopen kan beginnen. Dagelijks wil Shine 40.000 isotopen-kits produceren die door ziekenhuizen en kankercentra worden gebruikt bij de behandeling en diagnose van kankerpatiënten en mensen met hart- en vaatziekten.

Dat aantal is voldoende om twee keer de behoefte aan behandelcapaciteit van alle Europese kankercentra en ziekenhuizen te dekken.

De Shine-fabriek zelf zal volgens Buurlage niet meer ruimte innemen dan een half voetbalveld. De extra ruimte op het terrein is bedoeld voor andere gebouwen waarin Shine samenwerkingen met andere bedrijven denkt op te zetten.

In het gebouw is voldoende ruimte om de productie uit te breiden tot acht versnellers wanneer de behoefte aan isotopen bij Europese ziekenhuizen groeit. Dat dit gebeurt is vrij zeker, simpelweg omdat we ouder worden en door snelle ontwikkelingen van nieuwe behandelingen met deze medicijnen.

’We hebben haast’, zegt Buurlage. Shine wil voortmaken omdat er tekorten dreigen aan de medische isotopen die momenteel in Europa in veelal verouderde nucleaire reactoren worden geproduceerd, zoals de Hoge Flux Reactor (HFR) van NRG in de duinen bij het Noord-Hollandse Petten, die al sinds 1961 in bedrijf is.

Omwonenden zijn woensdagochtend huis aan huis per brief geïnformeerd over de komst van de Shine-fabriek. Ook om eventuele ongerustheid over het soort producten en het productieproces weg te nemen, verklaart Buurlage.

‘De gangbare huidige manier om isotopen te maken is via uraniumsplijting in onderzoeksreactoren’, aldus Buurlage. ‘Met onze versnellers produceren we op een andere wijze en er is bovendien een factor honderd minder uranium nodig.’

Het betekent volgens Buurlage dat de Shine-fabriek ‘significant veiliger is’ maar ook veel minder nucleair afval produceert dan de reactoren die momenteel worden gebruikt voor medische isotopenproductie. De kleine hoeveelheid radioactief afval die overblijft, wordt afgevoerd en opgeslagen.

‘We hebben ook gekeken naar invloeden van bijvoorbeeld windmolens en aardbevingen door gas- of zoutwinning. De fabriek is zeer robuust gebouwd en kan ook de zwaarste bevingen weerstaan die in Groningen mogelijk zijn.’

Aan de buitenkant van het gebouw van Shine zal volgens Buurlage minder straling te meten zijn dan de natuurlijke achtergrondstraling die overal buiten aanwezig is.

‘Wat we maken zijn stoffen die per jaar bij miljoenen mensen worden binnengebracht met als doel die mensen beter te maken. Dat zegt al dat het om kleine hoeveelheden radioactieve stoffen gaat’, zegt Buurlage over het soort producten dat Shine maakt.

Met de komst van Shine kan Nederland volgens Buurlage zijn vooraanstaande positie in toepassing van radiotherapie en bij de productie van medische isotopen versterken. Dankzij de reactor in Petten is Nederland wereldmarktleider want Petten voorziet in ongeveer dertig procent van de wereldwijde behoefte aan isotopen. In Europa is dat zelfs zo’n zeventig procent. Omdat de HFR al decennialang draait, besliste de regering in 2012 dat nieuwbouw nodig was.

Die nieuwbouwplannen onder de naam Pallas maakten de komst van Shine wel onzeker. De Amerikanen eisten van de Nederlandse regering een gelijk speelveld. Shine vreesde voor de eigen kansen wanneer het zou moeten concurreren met het door overheidsgeld gesteunde Pallas.

Buurlage zegt dat het kabinet Shine heeft verzekerd dat het gelijk speelveld er zal zijn. Hoe dat precies wordt ingevuld, is niet helemaal duidelijk. Mogelijk dat de nieuwe, twee miljard euro kostende reactor in Petten andersoortige isotopen dan Shine gaat maken. Het zal overigens nog jaren duren voordat die reactor in bedrijf is. Shine zelf krijgt wel een lening van tien miljoen van het Rijk.

Behalve in Veendam bouwt Shine momenteel ook aan een fabriek in het Amerikaanse Janesville, de hoofdzetel van Shine Medical Technologies. Die grotere fabriek is volgend jaar klaar.