Schrijver Elzo Smid: 'Sponsbakkende hondenhater bestaat niet'

Schrijver Elzo Smid
Schrijver Elzo Smid © Pepijn van den Broeke
Geregeld verschijnen ze in het nieuws of op sociale media. Verhalen over stukjes gebakken spons die rond hondenuitlaatplekken worden gevonden. Het Nederlands Forensisch Instituut concludeerde zes jaar geleden al dat gebakken spons een fabel is. Elzo Smid uit Groningen schreef een boek over deze hardnekkige hoax.
Vijf jaar geleden plaatst de wijkagent van Vinkhuizen op Facebook een foto van een gebakken spons met de waarschuwing dat die in de buurt van de kinderboerderij is gevonden. Elzo Smid bestudeert de foto en concludeert dat het om een oud stukje purschuim gaat. Hij reageert op het bericht en krijgt meteen de wind van voren.
Als je synthetische sponzen bakt, veranderen ze in een donkere brei. Je pan is daarna naar de knoppen en je huis stinkt enorm
Elzo Smid
‘Ik zou niet weten waar ik het over had, ik was waarschijnlijk een hondenhater of had het zelf neergelegd,’ schrijft Smid. Als de wijkagent twee dagen later via Twitter bevestigt dat het inderdaad om purschuim gaat, plaatst Smid ook dat in de facebookgroep. ‘Opnieuw kreeg ik allerlei negatieve reacties en uiteindelijk zijn al mijn berichten verwijderd en ben ik uit die groep gegooid. Toen dacht ik: wat is dat bij die mensen? Want je kan ook blij zijn dat het geen gebakken spons is maar een stukje purschuim.’ Voor Smid was deze affaire aanleiding om in het verhaal van de gebakken spons te duiken.

Zelf een spons bakken

Het eerste wat hij doet is zelf een spons bakken. Dat blijkt direct al lastig. ‘De sponzen die je in de supermarkt koopt zijn meestal synthetisch. Als je die bakt, veranderen ze in een donkere brei. Je pan is daarna naar de knoppen en je huis stinkt enorm,’ legt hij uit. Natuurspons is daarentegen prima te bakken, maar volgens Smid levert zo’n spons geen gevaar op voor de hond. ‘Natuurspons bestaat voor 99 procent uit collageen-eiwit en dat wordt in de maag van een hond moeiteloos verteerd.’

Zwerfafval bij een hondenuitlaatplek

De theorie over de gebakken spons gaat uit van mensen die ‘zo’n hekel aan alle honden hebben, dat ze sponzen kopen, die bakken of frituren, waardoor ze krimpen. De sponzen worden dan in de openbare ruimte verspreid. Een hond eet zo’n spons omdat het onweerstaanbaar lekker ruikt. De hond krijgt veel dorst en gaat drinken. De spons zet uit in de maag en veroorzaakt een verstopping. Het dier wordt ziek en kan pijnlijk overlijden,’ schrijft Smid. Mensen die het verhaal geloven of het zekere voor het onzekere nemen, zien een stuk zwerfafval bij een hondenuitlaatplek al gauw aan voor gebakken spons.

Insectennesten en zwammen

Twee jaar lang hield Smid alle berichten bij over gebakken spons en onderzocht in hoeverre die verhalen waar bleken. Volgens hem verschijnen er jaarlijks zo’n 250 berichten over gebakken spons in uitlaatgebieden. Bij geen van de verhalen die hij wist te controleren bleek het uiteindelijk om gebakken spons te gaan. In veel gevallen gaat het om purschuim of andere bouwmaterialen. Ook insectennesten en zwammen worden geregeld aangezien voor gebakken spons. Overigens blijkt het in vijf procent van de berichten wel degelijk om huishoudspons te gaan. Alleen dan niet gebakken en daarmee dus ook niet interessant voor de hond.
De meeste hondeneigenaren denken dat hun dier buitenshuis iets verkeerds binnenkrijgt, maar feit is dat in driekwart van de gevallen het thuis gebeurt
Elzo Smid

Bang dat hond iets verkeerds binnenkrijgt

Het Nederlands Forensisch Instituut publiceert in 2015 de uitkomsten van een onderzoek naar gebakken spons en concludeert net als Smid dat het een fabeltje is. Toch blijven de melding verschijnen, soms zelf afkomstig van de politie. ‘Ik ben er van overtuigd dat elke hondeneigenaar van z’n hond houdt. En iedereen is bang dat z’n hond iets verkeerds binnenkrijgt. De meeste hondeneigenaren denken dat dat buitenshuis gebeurt, maar feit is dat in driekwart van de gevallen het thuis gebeurt.’ Smid noemt onder meer kledingstukken, speelgoed en verpakkingsmaterialen.

Verspreiden van nepnieuws

In zijn boek Gebakken spons of broodje aap gaat Smid uitvoerig in op allerlei nieuwsitems over gebakken spons. Aan de hand van voorbeelden laat hij zien hoe verspreiding van nepnieuws in zijn werk gaat en hoe verspreiders ervan reageren als hun verhaal in twijfel wordt getrokken. Gebakken spons of broodje aap? Het complete verhaal van Elzo Smid is verschenen bij uitgeverij Koninklijke Van Gorcum in Assen.