Ook bromtonen bij windmolens Geefsweer: 'Het gaat vooral over N33, maar hier speelt ook van alles'

28 juli 2021, 07:00 • 9 minuten leestijd

Een windmolen achter het huis van Theo Vrij © Theo Vrij

Hij heeft er last van sinds ze in zijn achtertuin staan, hij heeft er al eens contact over gehad met Eneco en zijn slaap wordt er niet beter op.

Theo Vrij woont bij Windpark Geefsweer. Hij hoort de bromtoon van windmolens dag en nacht. Met name ’s nachts bezorgt hem dat hinder. ‘Ik lees veel over windpark N33, maar hier is het ook een flinke puinhoop.’

‘Het gaat om een diepe brom, die klinkt alsof er een goederentrein op afstand voorbijkomt’, legt Vrij uit als RTV Noord bij hem langskomt. Het is een dinsdagmiddag. Het is mooi weer, het waait, maar niet hard. In zijn achtertuin, door het geluid van het fonteintje van zijn vijver vol met vissen heen, is zacht maar beslist het geluid van de dichtstbijzijnde molen hoorbaar. Op ruim vierhonderd meter achter zijn huis staat er een en even verderop, op zo’n zevenhonderd meter van zijn huis, nog één.

Dit zijn twee van de vijftien windturbines die Windpark Geefsweer rijk is, en die er sinds vorig jaar staan. Ze maken geluid, heeft Vrij zelf dus al geconstateerd. Hij is niet de enige. Ook andere inwoners in het gebied merken het op. Met name als het niet zo hard waait.

Dat de molens vooral te horen zijn bij niet al te sterke wind wordt door meerdere mensen in het gebied herkent, bijvoorbeeld door Sylvia Brouwer uit Schaapbulten, bij wie de dichtstbijzijnde molen ook op ongeveer vierhonderd meter staat.

Lees verder onder de afbeelding

De zuidelijke molens van windpark Geefsweer © Egbert Minnema

De verhalen van deze bewoners in het gebied worden door metingen ondersteund. Naar aanleiding van het laagfrequent geluid dat bij Windpark N33 is geconstateerd, is RTV Noord zelf uit nieuwsgierigheid metingen gaan doen bij Geefsweer. Niet om het onderzoek zoals bij Windpark N33 na te doen, maar om eens te inventariseren of die metershoge turbines ook geluid maken, en of dat is vast te leggen.

Uit die metingen is duidelijk op te maken dat er geluid wordt geproduceerd als de molens draaien. Wanneer het hard waait is het geluid anders dan wanneer het zacht waait. Jan van Muijlwijk, de geluidsdeskundige die bij Windpark N33 verantwoordelijk is voor de geluidsmetingen daar, constateerde daar al een vergelijkbaar fenomeen: 'Als het minder hard waait, dan is de bromtoon lager en duidelijker aanwezig.'

Dat werkt zo. Als het stevig waait en de windmolens hard draaien, dan maken de molens met name een wat hoger geluid. Voor de geïnteresseerden: die toon schommelt rond de 150 Hertz. Dit geluid is hoorbaar. Lidy van ’t Westeinde, ook een inwoner van Schaapbulten, wijst er al op op het moment dat RTV Noord bij haar op bezoek is. ‘Als de wind uit een bepaalde richting komt, dan kun je de molens duidelijk horen’, legt ze uit. ‘Kijk, nu zijn ze ook te horen!’ zegt ze, terwijl we in haar tuin staan. Vanuit die plek is er goed zicht op één van de zuidelijke molens van het park. Even verderop, aan de kant van de weg, staat in onze auto een opname-apparaat aan. Pakt het apparaat het geluid dat we horen ook op? Ja, dat is inderdaad het geval.

‘Dit zou ik geen bromtoon, maar een zoemtoon noemen', zegt Van Muijlwijk, die meekeek met onze meetresultaten. Hij bedoelt dat deze toon, bij harde wind, volgens de huidige definities niet onder laagfrequent geluid valt. ‘Wat overigens niet betekent dat het ok is’, zegt hij er direct bij. ‘Dit geluid hoort niet.’

Anders wordt het als het minder hard waait en de molens niet op vol vermogen draaien. Het geluid dat dan afkomstig is van de turbines is lager. Voor de geïnteresseerden: die toon komt dan onder de 100 Hertz, wat betekent dat volgens de gangbare definities het geluid wél laagfrequent is. En bij geluid geldt: hoe lager het geluid, hoe verder het draagt.

Het is dat donkere brommende geluid wat me dwars zit

Theo Vrij - Omwonende

Jan van Muijlwijk herkent met name bij die lage tonen duidelijk de windmolens. ‘Het geluid van windmolens is nooit volledig stabiel. Je hoort niet al die tijd exact dezelfde toon, zoals bij installaties op bedrijventerreinen of de koelkasten in huis wel het geval is. De wind zorgt ervoor dat er altijd wat variatie optreedt in de toonhoogte. En als je goed inzoomt op de resultaten, zie je ook het patroon van draaiende wieken erin terug.’ Dat is bij zijn metingen van Windpark N33 zo en is ook het geval bij de metingen van RTV Noord bij windpark Geefsweer.

Theo Vrij is naar eigen zeggen wel klaar met het brommende geluid. Hij hoort overigens niet alleen het brommende laagfrequente geluid. ‘Wat je ook hoort zijn het repeterende, zoevende geluid van wieken die door de wind bewegen. Dat vind ik niet zo erg, daar maak ik me niet druk om. Het is dat donkere brommende geluid wat me dwars zit.'

'Overdag hoor je het ook wel, maar dan heb ik er geen last van. Maar ’s nachts word ik er regelmatig wakker van. Niet elke nacht, maar wel een paar keer in de week. De slechte nachten hebben invloed op mijn humeur overdag. Ik ben sneller geïrriteerd, en kan me minder goed concentreren.’

Bovendien herinnert het geluid van de windmolens Vrij constant aan de, in zijn ogen, lelijke manier waarop het windpark er is gekomen. Er kwam nauwelijks informatie tot op het moment dat alle plannen al beklonken waren. Niemand van Eneco, een van de eigenaren, is op de uitnodiging van Vrij om te komen luisteren ingegaan. 'Ik krijg wel een jaarlijkse financiële compensatie, maar daar is de isolatie van mijn huis echt niet van te betalen.’

Sylvia Brouwer en Lidy van ’t Westeinde kunnen erover meepraten. Want hoewel zij in het dagelijks leven niet minder zeggen te functioneren door het geluid van de windmolens, herinnert dit geluid ze wel steeds aan de aanwezigheid van de molens.

Omwonenden worden via regelgeving beschermd tegen overmatig veel geluid

Eneco

‘Het gaat heel vaak over Windpark N33, maar hier is ook van alles gaande’, merkt Van ’t Westeinde op. Met name het proces rond de ontwikkeling van het park zit haar nog steeds dwars. Te weinig informatie, te weinig inspraak. ‘En ik maak me zorgen om de waardedaling van mijn woning. Dat gaat nu dubbelop. Want we wonen ook nog in een aardbevingsgebied.’

Ook Brouwer maakt zich zorgen om wat er allemaal gaande is. ‘Ik ben veel thuis, heb niet om die molens gevraagd, en hoor die windmolens wél.’

Eneco, een van de eigenaren van het windpark, laat weten zich bewust te zijn van het feit dat de molens geluid maken. 'Dat vinden we natuurlijk heel vervelend', aldus een woordvoerder. 'Omwonenden van windparken worden echter via regelgeving beschermd tegen overmatig veel geluid, en dus ook tegen overmatig veel laagfrequent geluid van windmolens. Hier houden wij vanzelfsprekend rekening mee met de ontwikkeling van een nieuw windpark.'

Volgens Eneco is er tot nu toe één omwonende geweest die zich heeft gemeld met een klacht over het geluid. 'Zoals altijd gaan wij bij klachten in gesprek en zoeken we samen naar een oplossing. In dit geval hebben wij informatie verstrekt aan de omwonende.' Eneco wijst erop dat deze persoon, net als meerdere personen, jaarlijks een bedrag uit het gebiedsfonds krijgt.

Als er mensen zijn met klachten, dan kunnen zij zich volgens de woordvoerder melden bij Eneco en Eurus Energy, de andere initiatiefnemer van het park. 'Indien een omwonende kenbaar maakt prijs te stellen op een bezoek aan de woning, dan staan wij hier zeker wel voor open.'

Eneco benadrukt dat alle molens aan de geluidsnormen voldoen. 'Dit is aangetoond in de milieueffectrapportage.'

Lees verder onder de afbeelding

Windmolens in het donker met rode verlichting

Toch voorkomen de wettelijke geluidsnormen niet dat mensen last kunnen hebben van laagfrequent geluid. Al eerder lieten geluidsdeskundigen aan RTV Noord weten dat de Wet Geluidhinder ontoereikend is om de problematiek met laagfrequent geluid het hoofd te bieden. Bovendien kan geluid negatieve gevoelens triggeren, zoals bij een aantal omwonenden van het windpark in Geefsweer het geval is.

Dat klinkt voor Tjeerd Andringa, geluidwetenschapper aan de Rijksuniversiteit Groningen, heel logisch. ‘Ik heb daar een mooie uitdrukking voor: de druppel die de emmer doet overlopen.’ Volgens Andringa kan er van alles in die emmer zitten. Bijvoorbeeld dat mensen niet meegenomen zijn in de ontwikkeling van een windpark. ‘Er kunnen daarnaast ook persoonlijke eigenschappen meespelen. Dat je stress heel groot is op het ogenblik, waardoor je emmer een stuk voller zit.’

Maar het belangrijkste in dit soort hinderkwesties is volgens Andringa de bejegening. ‘Mensen die klagen – vaak doen ze dat te laat – worden vaak weggezet als een zeur. Ze voelen zich niet serieus genomen. Want het park voldoet aan de norm, dus stik er maar in. Maar als je op die wijze bejegend wordt, dan vergroot dat het gevoel van onveiligheid enorm.’

Daar bedoelt Andringa mee dat op deze manier het geluid van windmolens aan negatieve emoties gekoppeld wordt. En juist dáárdoor zegt het brein in ons: hé pas op, dit geluid roept negatieve emoties op. ‘Die zijn belangrijk, want het raakt aan een gevoel van onveiligheid. En daardoor word je eigenlijk gedwongen om naar dat geluid te blijven luisteren. Juist door die negatieve emotie kun je het geluid van windmolens niet meer negeren.’

'Bromtoon kan de druppel zijn'

Daarbij komen de zorgen die mensen hebben over de schadelijke gezondheidseffecten van laagfrequent geluid van windmolens. Helemaal nu een collectief van medici de site windwiki.nl heeft opgetuigd. Op deze site verzamelen een huisarts, een psychiater, een cardioloog, een uroloog en een verpleegkundige wetenschappelijke artikelen. Deze artikelen gaan over de mogelijk kwalijke kant van laagfrequent geluid en infrasoon geluid van windmolens.

De overheid zegt: ja, sorry dat u tot die gehinderden hoort, stik maar

Tjeerd Andringa - Geluidwetenschapper

Of dat ook echt het geval is, is moeilijk te zeggen, omdat verschillende onderzoeken over dit onderwerp elkaar tegenspreken. In de wetenschap is er nog steeds discussie of laagfrequent geluid ook echt tot gezondheidsschade kan leiden of niet.

Toch is Andringa over de gevolgen van geluidsoverlast heel duidelijk. ‘Met de geldende geluidsnormen accepteert de overheid in Nederland dat er een x-aantal mensen overlast ervaart. Als de overheid die normen gaat handhaven, dan weet je dus honderd procent zeker dat je gehinderden zult krijgen. Wat de overheid nu doet is zeggen: ‘Ja, sorry dat u tot die gehinderden hoort, stik maar.’ Terwijl ik vind dat je tegen de tijd dat je weet wie tot de gehinderden behoort, je als overheid moet zeggen: We hebben je opgezadeld met een flinke uitdaging. We zijn blij dat je in dit belaste gebied wilt wonen en we willen je helpen om daar zo goed mogelijk mee om te gaan.’

In Noord-Holland is Andringa bezig om op deze manier naar geluidsnormen te kijken. ‘Ik hoop dat dat landelijke uitstraling krijgt.’

Verantwoording
Vanaf eind maart heeft RTV Noord op zeven dagen ruim twintig metingen uitgevoerd rondom Windpark Geefsweer, om te kijken of de windmolens van dit park ook laagfrequent geluid produceren. De meeste van deze metingen duurden tussen een half uur en anderhalf uur per meting. Daarbij is geprobeerd met verschillende tijden op de dag en weersomstandigheden rekening te houden. Er is gemeten bij windstilte, bij zwakke wind en bij stevige wind; met zonnig weer en tijdens buien. Ook zijn er op meerdere plekken metingen gedaan. De meeste metingen zijn overdag gedaan, maar ook is RTV Noord twee keer ’s avonds en ’s nachts in het gebied geweest om te meten.
Het doel van dit onderzoek was om de vraag te beantwoorden of de windmolens van Geefsweer laagfrequent geluid produceren of niet en op welke toonhoogte. Er is niet gekeken naar de exacte geluidssterkte. Om dat vast te kunnen stellen is meer, langer en geavanceerder onderzoek nodig.
Heb je vragen of wil jij jouw verhaal delen? Mail dan naar eminnema@rtvnoord.nl