Coronavaccin werkt niet bij duizenden kwetsbare patiënten

Bij de start van de vaccinatiecampagne kregen veel mensen met een medische indicatie voorrang bij de vaccinatie. Het ging bijvoorbeeld om mensen met nierproblemen en longaandoeningen. Bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem was het effect van de vaccins nog onvoldoende onderzocht.

In acht onderzoeken van de universitaire ziekenhuizen in Nederland waaronder het UMCG wordt aanvullend onderzoek gedaan bij patiënten met onder meer immuunstoornissen, kankerpatiënten, nier- of longgetransplanteerden, en patiënten met HIV of het syndroom van Down. De onderzoeken kosten bij elkaar 15,5 miljoen euro, dat wordt betaald door ZonMw, een financier voor medisch onderzoek. De eerste resultaten werden dinsdag gepresenteerd in een digitale persbijeenkomst.

Het onderzoek is van belang voor naar schatting 500.000 tot een miljoen patiënten. Zij zijn allemaal gevoeliger om het coronavirus op te lopen, gevoeliger voor een ernstiger beloop en er waren vragen over de effectiviteit van de vaccins.

Uit de eerste resultaten van vier onderzoeken blijkt nu dat duizenden patiënten niet of nauwelijks baat hebben bij een vaccinatie. Zo zijn 12.000 patiënten met een donornier niet of nauwelijks beschermd.

Van de 300 onderzochte patiënten met een niertransplantatie reageert 63 procent niet of onvoldoende op een volledige dosis van een vaccin. Zij bouwen geen bescherming op. Nierpatiënten hebben een tot vijf keer hogere kans op overlijden door corona. Voor nierpatiënten zónder transplantatie blijkt het vaccin bij een overgroot deel wel te werken.

Bij 60 patiënten die op de wachtlijst staan voor een longtransplantatie blijkt het vaccin goed te werken. Ook longpatiënten die corona hebben gehad hebben voordeel van één ‘boosterprik’ na hun besmetting.

Maar het beeld is totaal anders bij mensen met een longtransplantatie. Het overgrote deel bouwt geen bescherming op tegen corona: 63 van de 105 patiënten reageerden niet op het vaccin. Bij 29 was een beperkte werking te zien en de overige 13 patiënten bouwden wel weerstand op. In Nederland hebben zo’n 800 mensen een longtransplantatie.

De onderzoekers werden ook verrast door patiënten die tegen de verwachting in wél goed reageerden op de vaccins. Bij mensen met een aangeboren aandoening van het immuunsysteem reageert een deel zoals verwacht niét, maar een ander deel wel en bleek ook voldoende beschermd.

Ook bij bloedkanker- en lymfeklierkankerpatiënten waren opvallende resultaten. Bij die patiënten is door hun behandeling het immuunsysteem niet meer zo sterk, daarom adviseerde de gezondheidsraad tegen een vaccinatie. Maar een deel reageerde juist opvallend goed en maakte voldoende afweerstoffen aan. De onderzoekers hopen dat de richtlijnen worden aangepast, omdat die niet blijken op te gaan voor alle patiënten.

De specialisten onderzoeken onder meer het effect van zogenaamde ‘boosters’, extra vaccinaties voor de kwetsbare groepen. Dat biedt misschien hoop voor velen van hen, maar dat geldt niet voor iedereen. ‘We blijven zitten met een enorme groep mensen die niet beschermd is en die zich niet kunnen beschermen’, zegt Erik Verschuuren, immunoloog en longtransplantatie arts in het UMCG.

Collega-onderzoeker Mette Hazenberg van het Amsterdam UMC werpt in dat licht de vraag op: wat moet de maatschappij voor deze kwetsbare groep doen? ‘De discussie draait heel erg om de vrijheid die mensen hebben om zich wel of niet te vaccineren. Maar de vrijheid die deze groep mensen heeft ingeleverd duurt maar voort. Zij zouden graag laten vaccineren met iets dat wel werkt. Het gebrek aan vrijheid van deze groep mag nog wel meer aandacht krijgen.’

De onderzoekers werken nog aan studies waarin onderzoek wordt gedaan naar onder meer mensen met HIV en het syndroom van Down. Binnenkort verschijnen daar de eerste resultaten van.