100 jaar W.F. Hermans, maar geen feest in Stad: 'Hermans had een haatverhouding met Groningen'

Willem Frederik Hermans
Willem Frederik Hermans © ANP
Schrijver Willem Frederik Hermans zou vandaag 100 jaar zijn geworden. Op meerdere plekken in het land wordt uitgebreid stil gestaan bij deze dag, maar niet in Groningen. Het is de stad waar hij jarenlang woonde, werkte en zijn bekendste boeken schreef, maar ook de stad die hij haatte.
De haat voor Groningen openbaart zich al snel. Zo schrijft Hermans in 1954 een brief aan zijn schrijversvriend Gerard Reve over het Groningens Ontzet. 'Ik kan vandaag niet veel schrijven. De Groningers die vieren feest. Ze hebben een stuk of tien draaimolens voor mijn deur opgeslagen en ze lopen voortdurend in optochten op trommels te slaan. De zon schijnt. Er hangt een broeierige hitte onder de markiezen. Een dag om in een lauwwarm bad je polsslagaders open te snijden.'

Wandeltochten

Uitgever en redacteur Roos Custers heeft het citaat opgenomen in het boekje dat ze samen schreef met antiquaar Nick ter Wal over schrijvers en dichters van de Stad. Ze organiseert wandeltochten langs de plekken die in het boek worden genoemd.
Vaste prik is de hoekwoning aan de Ossenmarkt en Spilsluizen waar Hermans jarenlang verbleef. Hij woonde hier van 1953 tot 1967 en schreef er de klassiekers 'De donkere kamer van Damocles' en 'Nooit meer slapen'.
'Hij heeft hier ook wel positieve dingen meegemaakt, zoals de geboorte van zijn zoon Ruprecht, maar verder vond hij het een verschrikkelijke plek. Hermans had echt een haatverhouding met Groningen', stelt Custers.
Roos Custers voor het huis waar Willem Frederik Hermans heeft gewoond
Roos Custers voor het huis waar Willem Frederik Hermans heeft gewoond © Jeroen Willems/RTV Noord
Hermans kwam naar Groningen omdat hij werd aangenomen door de Rijksuniversiteit Groningen. Hij gingen werken bij de faculteit Sociale Geografie. Eerst als assistent en later als lector fysische geografie. Op zijn aanstelling kwam steeds meer kritiek. Collega's vonden dat hij te weinig op de universiteit was en de studenten vonden hem te autoritair en noemden zijn colleges saai. Het conflict liep zo hoog op dat er zelfs Kamervragen over werden gesteld en er een onderzoek is ingesteld.

Op de hak

Hermans wordt in 1973 eervol ontslagen en vertrekt naar Parijs. Twee jaar later verschijnt het boek 'Onder Professoren' waarin hij zijn oude collega's en de universiteit op de hak neemt. 'Onder Professoren is een ongenadige afrekening met het Groningse universitaire milieu. Het is echt een wie-is-wie van de universitaire wereld van de jaren '70', zegt Custers.
Ik denk dat het nog steeds wat gevoelig ligt
Roos Custers - uitgever en redacteur
In 1994 wordt er door het literaire festival Herfstschrift nog één keer een lijmpoging gedaan. De organisatie nodigt Hermans uit voor een optreden, maar die reageerde als volgt: 'U moet de (ex)professoren Tamsma en De Koning op de Grote Markt halfnaakt aan staken binden, langzaam half dood martelen, en vervolgens lichtelijk roosteren boven een kittig houtvuurtje en tenslotte ophangen aan de Martinitoren. Voor minder komt hij niet.‘

Jubileumjaar

Dinsdag is in De Nieuwe Kerk in Amsterdam een gedenksteen voor Hermans onthuld. Het is de opmaat naar het Willem Frederik Hermans-jubileumjaar, waarin tal van activiteiten worden georganiseerd en er nieuwe publicaties over zijn werk zullen verschijnen. Boekenmuseum Meermanno in Den Haag heeft bijvoorbeeld de tentoonstelling ‘W.F. Hermans in vorm’ samengesteld dat draait om de vormgeving van de boeken van Hermans.
In Groningen gebeurt vrijwel niks en dat vindt Custers niet zo gek. 'Ik denk niet dat de familie van Hermans zit te springen om een eerbetoon van de stad Groningen. Hij heeft het hier zo onplezierig gehad. Ik denk dat het nog steeds wat gevoelig ligt.'
Het Groningse antiquariaat en uitgeverij Artistiek Bureau heeft in verband met het Hermansjaar nog wel een digitale kaart gemaakt onder de naam 'Hermans is hier geweest'. Op de kaart staan 100 plekken waar de schrijver in zijn leven is geweest.