Tekort aan zorgpersoneel nijpend: ‘We moeten echt meer opleiden’

Vooropgesteld: de nood is overal hoog. Gespecialiseerd verpleegkundigen, anesthesiemedewerkers, operatie-assistenten; ze zijn lastig te vinden. Het tekort is niet nieuw en loopt al jaren op. De coronacrisis maakte de situatie alleen maar nijpender: de werkdruk is vanwege de inhaalzorg groot en diezelfde werkdruk zorgt voor een groot verloop.

Om voldoende zorgmedewerkers op te leiden en te behouden, richtten noordelijke ziekenhuizen en ambulancediensten in 2018 samen Zorg voor het Noorden op. Dat was het jaar waarin ze erachter kwamen dat ze te weinig opleidden om alle functies te kunnen vervullen. In Zorg voor het Noorden proberen ze dit sindsdien recht te trekken.

Kahmann is voorzitter van de netwerkorganisatie. 'Ieder jaar bekijken we hoeveel gespecialiseerd verpleegkundigen we moeten opleiden en hoeveel elk ziekenhuis maximaal kan doen. Gedurende het jaar kijken we: haal je het en kun je meer doen?'

Belangrijkste winst van de samenwerking is volgens Kahmann dat ze niet alleen voor zichzelf opleiden, maar voor de regio. 'Als je als ziekenhuis zelf bijvoorbeeld wel genoeg ic-verpleegkundigen hebt, moet je toch opleiden. Zo leiden we samen maximaal op.'

Voor de coronacrisis waren de grootste tekorten opgelost, maar inmiddels is de nood weer hoog. Tijdens corona kwam vijftien procent van de opleidingen stil te liggen, doordat er geen tijd was om studenten te begeleiden. Deze verpleegkundigen zijn dus langer bezig dan gepland en kunnen nog niet aan het werk. Inmiddels stapelen de problemen zich op: het ziekteverzuim is hoog, de huidige gespecialiseerd verpleegkundigen kiezen steeds vaker voor een baan met minder werkdruk, gaan vroeger met pensioen of minder uren werken.

'En dan moet je voor hetzelfde aantal FTE dus meer mensen opleiden.'

Op dit moment volgen jaarlijks zo'n 420 zorgmedewerkers in het Noorden een specialisatie-opleiding tot bijvoorbeeld oncologie-verpleegkundige of operatie-assistent. Dat aantal moet dus omhoog, maar dat klinkt makkelijker dan het is, vertelt Kahmann. Door de inhaalzorg is er nog steeds weinig tijd voor het begeleiden van stages. Daarnaast speelt de grootte van een ziekenhuis een beperkende rol. 'Tien operatiekamers betekent dat je ook maar tien leerlingen tegelijk kan laten meedraaien.'

De enige oplossing is volgens de voorzitter van Zorg voor het Noorden het vernieuwen of inkorten van de opleidingen.

'Je leert het vak pas op de OK of op de IC, maar meer simulatieonderwijs kan wel. We hebben de opleiding tot anesthesiemedewerker ingekort en we willen de opleiding tot ic-verpleegkundige ook slimmer inrichten, door met leer-werkunits van meerdere leerlingen in één groep te werken.'

In Zorg voor het Noorden proberen ziekenhuizen en ambulancediensten vervolgens te zorgen dat studenten de opleiding volhouden. 'We zagen dat mensen uitvielen, omdat ze het zich anders hadden voorgesteld. Nu selecteren we beter. We werven gezamenlijk, iedereen krijgt hetzelfde assessment en samen zetten we de kandidaat op de juiste plek. Ze komen in dienst waar ze zich het meest thuisvoelen. Voor de één is dit bij kleinere operaties zoals in het OZG, de ander meer bij de grote in het UMCG.'

Voor de opleidingen zijn voldoende leerlingen, ook als het ziekenhuizen zou lukken meer plekken te creëren, denkt Kahmann. ‘Er zijn niet te weinig mensen die in de zorg willen werken.’ Verpleegkundigen willen zich graag specialiseren en ook voor de basisopleiding aan mbo en hbo is genoeg belangstelling. Wel zijn ook hier stageplekken het grote probleem, waarvoor Zorg voor het Noorden een oplossing zoekt.

'Voor deze groepen realiseren we jaarlijks ongeveer tien procent groei in het aantal stageplekken en zoeken we met de MBO’s en HBO’s samen naar leer-werkvormen.'

In Brabant gaan de ziekenhuizen een stap verder; ze laten vanaf 2022 ook enkele medewerkers over de ziekenhuizen rouleren in een pool, om zo het vak boeiend te houden.

'Ik kan me voorstellen dat je mensen laat inspringen waar de nood hoogst is. Alleen als ik zie hoe groot de schaarste is, denk ik dat die pool voordat je het weet weer leeg is. Mensen kunnen direct ergens aan het werk. Een dergelijke regionale pool hebben wij tot op heden in het noorden daarom nog niet opgezet, maar we denken er wel over na.’

Zijn droombeeld gaat nog verder: meer uitwisseling en zelfs combinatiebanen bij meerdere ziekenhuizen. 'Zo kun je je loopbaan bijstellen aan je interesse of de fase in je leven', zegt Kahmann.