Hoe kan het dat de Groninger bodem nog zo vaak beeft?

Veel inwoners van het bevingsgebied zijn geschrokken, zo blijkt uit berichten op sociale media en in de mailbox van RTV Noord. Hieronder behandelen we vier vragen die veel mensen bezighouden.

‘Als we in de historie kijken komt het wel vaker voor dat er meerdere bevingen op één dag zijn, maar drie voelbaar is niet iets dat we regelmatig zien’, zegt seismoloog Läslo Evers van het KNMI. In Groningen kwam het één keer eerder voor dat er op één dag drie voelbare aardbevingen waren. Op 11 februari 2013 waren er bevingen in Garrelsweer (2,0), Ten Post (1,8) en Woudbloem (1,8).

Twee van de drie recente aardbevingen hebben volgens het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) een direct verband met elkaar. Tijdens een beving komt op het gedeelte van de breuk de opgebouwde spanning vrij, maar door de beving komt er ook extra spanning te staan op naastliggende breukdelen onder de grond.

‘De bevingen bij Zeerijp zijn om die reden zeer waarschijnlijk met elkaar verbonden. De beving bij Appingedam is duidelijk op een andere breuk en op dusdanige afstand dat een verband met de andere bevingen onwaarschijnlijk is.’

De bevingen van maandag in Appingedam (1,8), Zeerijp ( 2,5 en 2,2) waren allemaal te voelen. Het KNMI gaat ervan uit dat bevingen met een magnitude van 1,5 op de schaal van Richter voelbaar zijn, maar vanaf 2,0 wordt een beving vaak door meer mensen gevoeld.

De aardbevingen die we vandaag de dag in Groningen zien worden volgens toezichthouder SodM nauwelijks veroorzaakt door de huidige gaswinning. Die is simpelweg te laag om grote impact te hebben, aldus het SodM. ‘De bevingen zijn het resultaat van de jarenlange gaswinning uit het Groningen-gasveld. Dit heeft voor drukverschillen gezorgd in het gasreservoir.’

De druk in het gasveld is het hoogst rondom Loppersum, waar al een tijdje geen gas meer wordt gewonnen. In het zuiden van het gasveld wordt nog wel gas gewonnen en daar is de druk lager. ‘Deze druk is zich nu aan het vereffenen. Het aardgas stroomt van plekken met een hoge druk naar plekken met een lage druk. Ook dit proces veroorzaakt spanningen op breuken in de diepe ondergrond, die tot bevingen kunnen leiden. Dat verklaart waarom er relatief veel bevingen zijn in het Loppersum-gebied.’

De minister bepaalt hoeveel gas de NAM bij een gemiddelde temperatuur moet winnen per jaar. De NAM mag niet afwijken van de vastgestelde hoeveelheid, tenzij het extreem koud wordt. Kortom: de NAM mag niet meer of minder gas winnen dan de minister heeft bepaald. Het SodM controleert dat als toezichthouder.

De toezichthouder zegt geen enkele aanwijzing te hebben dat er stiekem extra gas wordt gewonnen. ‘Daarnaast vinden de aardbevingen plaats in een gebied waar er al jaren niet meer gewonnen wordt. De huidige productieputten liggen zo ver verwijderd van het gebied rond Zeerijp dat enige directe invloed van de huidige productie uitgesloten is.’

Het afgelopen gasjaar heeft de NAM 8,1 miljard kuub gas gewonnen uit het Groningenveld. Het komende gasjaar (dat loopt van oktober 2021 tot oktober 2022) moet de NAM 3,9 miljard kuub gas winnen van het ministerie van Economische Zaken. Dat is historisch laag, nooit eerder werd er zo weinig gas opgepompt uit het Groningenveld.

En daar blijft het ook bij, benadrukt het ministerie van Economische Zaken. Er wordt komend jaar niet meer gas gewonnen om de hoge gasprijzen te drukken in de huidige energiemarkt. ‘Om er geen twijfel over te laten bestaan: we staan geen extra gaswinning toe uit Groningen om de gasprijs naar beneden te brengen. Het Groningenveld gaat dicht, want dat is nodig voor de veiligheid in het gebied’, aldus het ministerie.

Komend jaar is dus het laatste jaar dat er voor de energievoorziening gas wordt gewonnen uit het veld, daarna gaat het dicht. Dat betekent niet dat er helemaal geen gas meer wordt gewonnen. Tot het veld definitief is gesloten wordt er nog 1,5 miljard kuub gas per jaar gewonnen. Dat is de zogenoemde waakvlam: de minimale hoeveelheid gas die moet worden gewonnen om het veld als reserve open te houden tot de definitieve sluiting.

Het simpele antwoord op deze vraag is: ja. De jarenlange gaswinning in Groningen heeft dus voor drukverschillen in het gasveld gezorgd. Zolang dat zich aan het gelijktrekken is en het gas van plekken met een hoge druk naar plekken met een lagere druk stroomt, zullen er aardbevingen blijven.

‘Pas als de druk weer min of meer gelijk is in het veld, zullen de aardbevingen stoppen’, zegt toezichthouder SodM. ‘Dit is een langzaam proces dat nog tientallen jaren kan duren. Wel zal het aantal bevingen en de kans op zwaardere bevingen gedurende deze tijd afnemen. Hoewel de kans op een zware beving afneemt, is het nog steeds belangrijk dat de versterkingsoperatie voortvarend wordt opgepakt in Groningen.’

De blijvende aardbevingen in de komende jaren zijn ook de reden dat onder meer de Groninger Bodem Beweging (GBB) fel tegen de waakvlam is. ‘Zo lang je gas blijft winnen heb je te maken met drukdaling, want al die kleine beetjes tellen bij elkaar op en zo bereik je telkens weer een kritische grens. Dat gaat alleen maar stoppen als de gaswinning stopt’, zegt voorzitter Jelle van der Knoop. De GBB gaat daarom opnieuw in beroep tegen het besluit van de minister.

Het verschilt wel per keer of mensen een aardbeving voelen. Het komt bijvoorbeeld voor dat inwoners van hetzelfde gebied een beving heel stevig voelen en anderen even verderop juist niet. Dat komt doordat een aardbeving niet in alle richtingen evenveel energie uitstraalt, legt seismoloog Evers uit. ‘Aan de oostkant kan bijvoorbeeld minder energie vrijkomen dan aan de westkant.’ Daarnaast speelt de ondiepe en het soort ondergrond mee. ‘Een huis dat op zand staat reageert heel anders dan een huis op klei.’

Lees ook:
- Drie aardbevingen binnen 24 uur: 'Ik voel me niet meer veilig in ons eigen huis'
- Susan Top bij afscheid: ‘Houd vol, houd moed en help elkaar’
- Ministerie: Huidige energiemarkt staat los van besluit gaswinning Groningen