Waarom is de gasprijs toch zo torenhoog?
12 oktober 2021, 12:00 • 5 minuten leestijd
De hoge energieprijs treft ons allemaal. Onze maandelijkse factuur voor gas en licht stijgt met tientjes en bedrijven zien hun winsten slinken. Hoe kan het dat de prijzen zo zijn gestegen? Een paar vragen en antwoorden.
Wie bepaalt de prijs van gas?
Die komt tot stand op een internationale handelsplaats waar 'gasboeren' zoals GasTerra en het Russische Gazprom en kopers zoals energiebedrijven en grote ondernemingen virtueel aan handjeklap doen. De gasmarkt is dus een markt waar de wetten van vraag en aanbod gelden. Is er veel vraag en het aanbod schaars, dan stijgt de prijs. En andersom.
De Nederlandse gashandelsplaats heet Title Transfer Facility (TTF) en heeft Groningse wortels want hij werd in 2003 opgezet door de voorloper van Gasterra, het gashandelsbedrijf. De TTF is nu de toonaangevende Europese gasbeurs in Europa.
Er geldt daar trouwens niet één gasprijs, er zijn meerdere. Het verschil in de prijzen zit hem in het moment waarvoor gas wordt ingekocht. Gas dat nu gekocht wordt en pas volgende week, maand of jaar wordt geleverd is duurder. Een langetermijncontract geeft zekerheid, maar daarvoor betaalt de koper een premie. Waar echter het meest naar gekeken wordt is de prijs van gas op de dagmarkt, ook wel spotmarkt.
Een hardnekkig misverstand is dat de gasprijs is gekoppeld aan de olieprijs. Dat was inderdaad zo geregeld, wettelijk zelfs. Sinds de gasmarkt vrij is, bestaat de koppeling niet meer. Al bewegen in de praktijk olie- en gasprijzen wel met elkaar mee.
Wat kost een kuub gas?
Op de TTF gasmarkt kostte maandag rond het middaguur een megawattuur (MWh) gas iets meer dan 86 euro. Een week eerder stond de prijs op 116 euro. Vergelijk dat eens met een jaar geleden: iets meer dan 15 euro. Gas kostte vorige week dus meer dan zeven keer zo veel als in oktober 2020.
De prijzen hierboven zijn groothandelsprijzen. Wat je op je energiefactuur ziet is een ander bedrag, want het energiebedrijf brengt bovenop de gasprijs een aantal tarieven in rekening: het leveringstarief, en de netbeheerkosten zoals de transportkosten.
Dan zijn er nog de overheidsheffingen die bestaan uit energiebelasting en een heffing voor opslag duurzame energie en klimaattransitie. Tenslotte is er de btw over de gehele energieprijs. Over een deel van de energieprijs, de overheidsheffingen, betaal je dus twee keer belasting.
De prijs op de factuur van het energiebedrijf - rond de 83 eurocent per kubieke meter gas - bestaat vanwege de heffingen momenteel rond de vijftig procent uit de gasprijs zelf. Sluit je nu een energiecontract af, kijk dan niet verbaasd wanneer de gasprijs al meer dan één euro is.
Door de gestegen energieprijzen kan de energierekening volgens Ben Woldrings prijsvergelijkingssite gaslicht.com in 2022 meer dan vijfhonderd euro hoger uitvallen.
Waarom is gas nu zo duur?
Zoals gezegd, de prijs van gas is een kwestie van vraag en aanbod. En momenteel blijft het aanbod achter bij de vraag. Ja oké, maar hoe komt dat?
Het begint bij de gasvraag. Die is groot omdat mondiaal economieën na de coronacrisis weer zijn gaan draaien en er brandstof nodig is. Bovendien hebben we vrij koude winters gehad, zowel in Europa als in Azië.
De beschikbaarheid van gas is minder, onder andere door storingen bij de levering van vloeibaar gas uit de VS. Dat er nog maar mondjesmaat uit het Groningse gasveld wordt gewonnen helpt ook niet. Ook houdt Poetin de hand aan de gaskraan.
Daarnaast gaat veel gas in vloeibare vorm naar Azië, waar er meer voor wordt betaald. En wat nu even onhandig is, is dat de eveneens gasproducerende Noren bezig zijn met een flinke onderhoudsbeurt aan hun winningsinstallaties.
Er is dus wel gas, het is alleen op de verkeerde plek. De Russische president Poetin, leverancier van circa veertig procent van het gas dat we in Europa gebruiken, zou best de gaskraan een tikje verder open kunnen zetten. Maar dat doet hij niet, want hij verdient er momenteel goed aan.
Nou hebben we in Nederland weliswaar buffervelden in Norg, Grijpskerk en Alkmaar. Die zijn maar voor ongeveer de helft gevuld en er is dus geen (strategische) voorraad die benut kan worden om tekorten aan te vullen.
Eerdere winters zaten ze voor meer dan tachtig procent volgepompt, maar dat is nu niet gebeurd, mede door het kille voorjaar dat om meer gas vroeg. Bijvullen helpt nu niet echt want het duurt maanden voordat een veld met gas is gevuld.
En dan moet de winter nog beginnen, een moment waarop de prijzen altijd wat stijgen, want kou = meer gas nodig.
Gastekort? Waarom halen we niet meer gas uit de bodem van Groningen?
Nee, zegt de regering. Een hoge gasprijs is geen reden het Groningenveld opnieuw aan te spreken.
Gaat de prijs nog verder stijgen of kunnen we een daling verwachten?
Hier geldt: voorspellen is moeilijk, vooral daar waar het de toekomst betreft.
De schaarste op de gasmarkt zal volgens deskundigen nog wel een tijdje blijven. Zolang veel landen gebruik van olie afbouwen en steenkoolcentrales sluiten zal de vraag naar gas toenemen.
Wat de vooruitmarkten hierover vertellen is dat de prijzen deze winter hoog blijven en vanaf april rond de veertig euro uitkomen. Een stuk hoger dan we gewend waren.
Een andere factor die op meer kortere termijn speelt is de ingebruikname van de gaspijplijn Nordstream2 tussen Rusland en Duitsland. Die loopt maanden achter door juridische gevechten en dreiging van sancties door de VS. Gaat het gas stromen, dan zal dat de prijs drukken.
Wat betekent het voor mijn energiecontract?
Consumenten met een variabel energiecontract zijn nu minder goed af. De meeste van die contracten worden per half jaar aangepast. Daar staat wel tegenover dat die klanten minder hebben betaald dan degenen met een vast contract. Die laatste groep gaat meer betalen wanneer hun contract afloopt.
Met dank aan hoogleraar energie-economie Machiel Mulder
