Hoe het FC Groningen-logo van 250 gulden al 50 jaar (deels) overeind blijft

Het is 1971. De kersverse eredivisieclub GVAV is niet meer. De Stichting Betaald Voetbal GVAV heeft de KNVB meegedeeld dat het komende seizoen (1971/1972) onder de naam FC Groningen zal worden gespeeld. Daarmee is een probleem ontstaan, ‘want welk embleem moet nu de shirts en blazers van de spelers sieren en hoe moeten de kleuren van FC Groningen worden?’, schrijft Nieuwsblad van het Noorden op 11 juni van dat jaar.

Om antwoord te krijgen op die vragen schrijft de krant in samenwerking met de Donateursvereniging FC Groningen een prijsvraag uit. Ze stellen 250 gulden beschikbaar voor diegene die FC Groningen aan een passend embleem kan helpen.

Bijna zeshonderd inzenders reageren, vaak met meerdere ontwerpen, op de prijsvraag en op 2 juli maakt Nieuwsblad van het Noorden de uitslag bekend. Uit meer dan duizend ontwerpen kiest de jury voor het embleem van de 21-jarige Reint Rozema, een tekenaar-ontwerper die op dat moment aan het begin van zijn carrière staat. Hij ontvangt het geldbedrag ‘voor zijn ontwerp dat in het nieuwe competitieseizoen – en naar wij hopen tot in lengte van jaren – de shirts van de spelers van de eredivisieclub FC Groningen zal sieren!’, aldus de krant.

Rozema is blij verrast, ‘maar niet al te zeer verbaasd’, laat hij destijds weten. ‘Ik heb gezocht naar een mooie G. Een heel enkele keer schud je zo’n ontwerp uit je mouw, maar meestal is het een kwestie van steeds opnieuw proberen. En bij het zoveelste probeersel voelde ik opeens ‘dit is het’, toen wist ik ook dat ik niets beter zou bedenken dan dit.’

Saillant detail: het scheelt niet veel of FC Groningen moet het zonder Rozema’s G doen, want hij is bijna vergeten zijn ontwerp op de post te doen. Andere inzendingen bevatten voornamelijk de Martinitoren, adelaars, een voetbal en de Ommelander kleuren (blauw-wit-rood) als logo. Waarom kiest de jury niet voor zulke ontwerpen? ‘De voornaamste reden is dat er weinig oorspronkelijks achter de Martinitoren schuilt. Met adelaars en leeuwen en torens wordt ook elders in den lande kwistig omgesprongen. De symboliek is wel duidelijk, maar wat hebben we aan symboliek alleen?’, vraagt de jury zich af.

De eenvoud van het logo van Rozema overtuigt de jury. ‘Het lijkt zo simpel: één zo’n G, maar hoeveel ontwerpen moeten er niet gemaakt zijn om juist dit ene krachtige en sprekende model te pakken te krijgen? Simpel, doeltreffend, geschikt om gebruikt te worden, niet alleen op de spelersshirts en hun blazers, maar ook op vlaggetjes, op drukwerk, op reclameborden, altijd weer herkenbaar – een goed handelsmerk.’

Op zondag 15 augustus 1971 staat het logo voor het eerst op het shirt van FC Groningen. Groningen treedt aan tegen FC Utrecht in een paars tenue. Dat ontwerp komt eveneens uit de koker van Rozema. Het nieuwe tenue valt ook in de smaak bij de krant. ‘De combinatie van het paarse shirt met de groen-witte banden om de mouwen, de witte broek en de paars-witte kousen maakten een bijzonder verzorgde en originele indruk.’

Het logo wordt niet alleen gebruikt op de wedstrijdshirts van FC Groningen, maar ook op vaantjes, bierviltjes, vlaggetjes, petjes en speldjes. Opmerkelijk genoeg verdwijnt het logo in de jaren daarna regelmatig van het shirt. Pas in het seizoen 1991/1992 keert het embleem van FC Groningen definitief terug. Het logo is dan inmiddels aangepast, waarbij het schildje gesneuveld is en de cirkel wordt toegevoegd. Daarnaast wordt in het logo zowel de naam van de club als de oprichtingsdatum gezet.

Dat ronde logo staat slechts kortstondig op shirts en fan-artikelen. Op 18 mei 1993 presenteert Jos Smulders een nieuw logo, ontworpen door reclamebureau La Compagnie. Smulders is een van de eerste commerciële managers van FC Groningen en hij vindt dat er een nieuw logo moet komen, dat behalve de vertrouwde G, ook een bal en een paard met vleugels (Pegasus) bevat.

Smulders, afkomstig uit Haarlem, wil de club een krachtiger imago geven en is van mening dat de club de jaren daarvoor slechte pr heeft bedreven. Hij wil kortom het imago oppoetsen met een nieuw logo dat staat voor agressie en dynamiek. Maar de keuze voor het nieuwe logo valt slecht bij de achterban. De supporters zijn gehecht aan de G, en die verdwijnt nu totaal naar de achtergrond . Bovendien lijkt het paard op het paard uit het logo van rivaal FC Twente.

Een paar dagen na bekendmaking van het logo schrijft Nieuwsblad van het Noorden-journalist Eric Bos er een een vernietigend stuk over. ‘Het logo heeft niets te maken met agressie en amper iets met dynamiek te maken. De stoere logo-letter G van FC Groningen is op het nieuwe logo van La Compagnie een zachte G geworden, naar de achtergrond gedrukt door een tamelijk mollig paard met vleugels dat in deze hoedanigheid een beetje aan de Griekse mythologie doet denken: Pegasus. Tenslotte was het de koningszoon Bellerophon die op Pegasus het monster Chimaira overwon. Helaas werd hij even later op weg naar de Olympus door oppergod Zeus met paard en al neergebliksemd.’

‘Nee, de associatie die het (logo, red.) met Pegasus heeft, is niet echt een positieve. Op weg naar de roem struikelt dat gevleugelde paard en, als we het logo nauwgezet bestuderen, struikelt dat paard zelfs over een voetbal! Dat kan toch nooit de bedoeling zijn geweest. En als het de bedoeling was aan het Peerd van Ome Loeks te moeten denken, wil toch ook niemand geloven dat die knol, die al generaties lang hartstikke dood is, de glorieuze overwinning moet verzekeren.’

‘Kennelijk heeft La Compagnie zijn dag niet gehad en was de opdrachtgever wel erg snel tevreden. Op deze manier komt FC Groningen nooit van zijn negatieve imago af. Een onduidelijk, ondoordacht rommeltje, daar doet het aan denken. Geen beginnend ontwerper op de Kunstacademie Minerva had dit logo durven afleveren’, vat Bos zijn afgrijzen over het logo samen.

Begin 1996 maakt de club, tot tevredenheid van supporters, bekend dat het logo opnieuw wordt aangepast. Het paard en de bal verdwijnen en de letter G wordt weer goed zichtbaar. De cirkel wordt vanaf het seizoen 1999/2000 aan het logo toegevoegd. Een seizoen later wordt het logo verplaatst naar de linkerkant van het shirt, zo dicht mogelijk bij het hart. Het logo wijzigt daarna nog een aantal keer, al zijn die aanpassingen minder groot dan toen het paard verdween.

In 2009 wordt het logo, dat dus dateert uit 1996, ietwat aangepast. Die wijziging leidt opnieuw tot ophef bij supporters. Zij vinden dat het logo ‘scheef’ staat en een ‘vreemd’ lettertype bevat. La Compagnie ontwerpt in de zomer van 2012 vervolgens een nieuw logo waarbij lettertype, uitlijning van de letter, de schaduwrand en de exacte kleur worden aangepast en vastgelegd voor de toekomst.

Ook speelt FC Groningen twee seizoenen met een jubileumlogo op het shirt. Eerst in 2011, als de club het 40-jarig bestaan viert, met een speciaal ontworpen gouden logo, versierd met een lauwerkrans als symbool van eeuwige vriendschap, overwinning, roem en eerbetoon. Dit seizoen, 2021/2022 speelt de club met een jubileumlogo vanwege het 50-jarig bestaan. Het is ontworpen door grafisch ontwerper en FC-supporter Thijs van den Broek uit Stad.

Voor het jubileumlogo vond Van den Broek het belangrijk dat het een klassieke uitstraling kreeg. 'Ik wilde niet te veel opsmuk. Het moest stijlvol zijn. Dus ik heb het eerste logo van de FC genomen en het vrij minimalistisch gehouden. Ik heb alleen een krans toegevoegd en alles in de kleur goud gehouden.'

Het logo van Van den Broek is volgens de club positief ontvangen en was de aanleiding voor de logoverkiezing. 'Het heeft tot vele enthousiaste reacties onder supporters geleid, mede vanwege het historisch besef. Vaak werd de vraag gesteld of het een optie is om na het jubileumjaar het oude logo uit 1971 weer te gebruiken.'

Die keuze is nu dus aan seizoenkaarthouders en sponsoren: gaat FC Groningen vanaf volgend seizoen voetballen met hetzelfde logo op de borst als in de afgelopen jaren, of keert het oudste logo terug? Van den Broek kiest zelf voor het logo uit 1971. 'De G komt daarin veel krachtiger naar voren, vind ik. Een schild is sowieso een krachtiger symbool dan een cirkel. En de G is natuurlijk hét beeldmerk van de FC.'

Volgens John de Jonge, voorzitter van de supportersvereniging, kon de uitslag weleens spannend worden. Welk logo ook wordt gekozen: de krachtige G van 250 gulden blijft ook de komende seizoenen op het shirt prijken.