Opnieuw zet coronazorg streep door hartoperaties, UMCG zoekt hulp in Duitsland

‘Vanochtend konden we maar met twee operaties starten. Het is elke dag een strijd om het programma rond te krijgen.’

Hartchirurg Massimo Mariani, hoofd van het hartcentrum van het UMCG, ziet alweer twee weken met lede ogen aan dat voor zijn vakgebied nauwelijks meer ruimte is. De ic is nodig voor coronapatiënten.

‘Bij hartoperaties zoals het vervangen van kleppen of het aanleggen van een bypass gaan patiënten allemaal minimaal één dag naar de ic na een operatie. Ik kan geen operatie doen zonder ic-bed, dus we lijden heel erg door het tekort aan bedden.’

Dat tekort is er al jaren en is door corona vergroot. Veel ic-verpleegkundigen zijn na anderhalf jaar werken onder hoogspanning omgevallen of het vak uitgegaan. Het personeelstekort op de ic is inmiddels ‘nijpend’, zeker nu we in de vierde coronagolf zitten.

Het gevolg: lange wachtlijsten voor operaties, zoals die aan het hart.

‘De wachtlijst was voor de zomer heel lang. We hebben in de relatief rustige maanden zorg ingehaald. Nu gaan we weer terug naar af.’

Van de jaarplanning die uitgaat van vijf operaties per dag blijft op dit moment weinig over. Hartpatiënten zijn vaak al opgenomen voor de operatie en horen dan in de ochtend dat het die dag niet lukt. Soms wordt een operatie keer op keer uitgesteld.

‘Dan heb je dus een bed bezet door iemand die wacht en loopt de afdeling ook vol. Zo loopt het systeem vast. Wie zijn dan de dupe? De mensen die thuis kúnnen wachten.’

Bij die mensen thuis zit dan ook de meeste gezondheidsschade, vertelt Mariani. ‘Want zodra je gaat snijden in het aantal operaties blijft alleen de spoedzorg over. Je opereert dus alleen nog maar mensen die er slechter aan toe zijn.’

Iemand die stabiel op de wachtlijst staat kan veranderen in een onstabiele patiënt. ‘Die wordt dan wel snel geopereerd, maar je had die persoon in betere conditie willen opereren.’ Ook voor het systeem is dit niet goed, want deze patiënt heeft hoogstwaarschijnlijk meer en langer ziekenhuiszorg nodig.

‘We kunnen nu alleen proberen de impact te beperken met creatieve oplossingen,’ zegt Mariani. Die is daar al mee begonnen: hij heeft contact gelegd met Duitse ziekenhuizen in Duisburg en Münster, waar voormalig UMCG-collega Alex Friedrich nu directeur is. ‘We hebben concrete plannen om onze patiënten daar te opereren.’

Duitsland heeft zelf ook een vierde coronagolf, maar zowel op de ic als voor de hartzorg heeft het land overcapaciteit. Die wil Mariani gebruiken. ‘Ik wil wel graag meehelpen. Uiteindelijk staat niet onze hele keten onder druk. Wij hebben vaak wel een heel operatieteam beschikbaar, alleen geen ic.’

Werken over de grens is ‘plan c’ en komt in beeld als het de Nederlandse hartcentra samen niet meer lukt de spoedpatiënten een plek te geven. ‘Ik hoop dat het niet nodig is en het is misschien niet ideaal. Maar de hele tijd lopen jammeren helpt ook niet.’

Uiteindelijk moet er wel een structurele oplossing komen, benadrukt Mariani, door meer ic-verpleegkundigen op te leiden en door hen betere arbeidsvoorwaarden te geven. ‘Opleiden is een ding, maar je moet zorgen dat mensen inzetbaar blijven. Voor het huidige salaris kunnen ze nu ook een kantoorbaan krijgen, zonder nachtdiensten en zonder werken met kerst.’

Het aantal ic-bedden per 100.000 inwoners moet en kan dan ook omhoog; vergeleken met andere Europese landen heeft Nederland er weinig. ‘In rustiger vaarwater kan het net en nu het onder druk is gekomen werkt het niet meer. Ik ben meer van een beetje marge inbouwen. Als voor een operatie drie uur staat, plan ik de volgende er ook niet direct achteraan.

Al met al denkt Mariani dat hartpatiënten nog maanden merken dat er geen adequate zorg is. ‘Met elke keer vertraging stapelen we zorg op. Je ziet als dokter het stuwmeer groter worden en denkt: er moet een moment komen dat we gaan inhalen. Maar aan de andere kant zie ik het sombere scenario dat we dat waarschijnlijk niet kunnen.‘

Voor hemzelf is het ‘heel erg frustrerend. Ik wil het niet meer meemaken; om acht uur ‘s ochtends op de stoep van het ziekenhuis staan, klaar om iets te doen en dan niet kunnen. Vandaag weer niet.’