Garnalenvissers 'vangen' nog steeds veel troep uit de MSC Zoe: 'Het is frustrerend'

'Autobanden, rieten tuinstoelen, fauteuils, stukken zeecontainers, van alles halen we de afgelopen weken naar boven', zegt garnalenvisser Dirk Sloot aan dek van zijn ZK 17, die ligt afgemeerd in de haven van Zoutkamp. Als bewijs laat hij foto's zien die hij en zijn collega's hebben gemaakt met hun telefoons. Behalve troep zijn daarop ook gescheurde netten te zien, aan flarden gereten door messcherpe delen van kapotgeslagen containers. 'Elke week wordt er nu wel afval aan de kant gezet in Lauwersoog', zegt Sloot. 'Dat het zo lang duurt, is erg frustrerend.'

Terug naar de nacht van 1 op 2 januari 2019. De MSC Zoe is op weg van de Portugese stad Sines naar Bremerhaven. Boven de Waddeneilanden slaan in slecht weer 342 containers overboord. In de tijd erna worden uiteindelijk 299 containers, of delen daarvan, teruggevonden. De inhoud van de containers verspreidt zich over een uitgestrekt gebied in de Noord- en Waddenzee. Volgens een schatting heeft de lading van de containers een gewicht van 3,2 miljoen kilo. Een groot deel daarvan kan worden opgeruimd, maar ongeveer 800.000 kilo aan spullen ligt na verloop van tijd nog steeds op de zeebodem.

Een deel van het containerafval dat wél wordt gevonden wordt aan wal gebracht door garnalenvissers. Die vissers zijn sowieso al actief in het al langer lopende project 'Fishing for Litter', van KIMO, een (internationaal) samenwerkingsverband van kustgemeenten. In dat project wordt afval dat in de netten van vissers terecht komt aan wal gebracht en verwerkt. Mike Mannaart is secretaris van de Nederlandse afdeling van KIMO. Volgens hem wordt er naar over 2021 naar schatting ruim 7 ton afval door de vissers aan wal gezet. 'Hoeveel afval afkomstig is van de MSC Zoë is niet met zekerheid te zeggen', stelt hij.

Volgens Mannaart zijn we nog lang niet af van de naweeën van de MSC Zoe: 'Alle inspanningen ten spijt zullen we nog jarenlang last hebben van troep uit de containers', zegt hij. 'Hoe effectief kun je opruimen? Het zou een grote verrassing zijn als we nu nog complete containers met inhoud op de zeebodem zouden vinden. Die containers zijn niet sterk, ze scheuren makkelijk kapot. Een deel van de inhoud ligt onder het zand. Maar tijdens najaarsstormen kan het weer loskomen en zich verspreiden.'

Dat laatste wordt onderschreven door Henk Middendorp, projectleider Natuurbeheer Waddenzee van Rijkswaterstaat. 'Er zullen nog tot in lengte van jaren spullen naar boven komen. We vinden nu bijvoorbeeld nog wegwerp scheermesjes terug van aan lading die een jaar of tien geleden in de zee terecht is gekomen.'

'De meeste troep vinden we nu bij de zuidelijke vaarroute waarlangs de grote scheepvaart gaat', zegt visser Dirk Sloot. 'En ook aan de oostkant van het gebied de Borkumse Stenen. En dat zijn nou juist de gebieden waar in deze tijd van het jaar veel garnalen te vinden zijn.'

De Waddenvereniging heeft zich tot doel gesteld in drie jaar tijd 800.000 kilo afval uit de zee te gaan bergen in het project Clean Up XL. Dat hoeft niet per se troep van de MSC Zoe te zijn, als uiteindelijk maar het equivalent van de inhoud van de containers kan worden opgeruimd. De Waddenvereniging, die samenwerkt met Stichting De Noordzee, Stichting Duik de Noordzee Schoon en natuur- en milieufederaties, heeft hiervoor een bedrag van 1,9 miljoen euro gekregen van de Nationale Postcode Loterij. In september zijn de eerste bergingsacties uitgevoerd en is er ook door duikers afval naar boven gehaald. Volgens de Waddenverenging is er op die manier grofweg 100.000 kilo van de zeebodem gehaald.

Voor Clean Up XL is voldoende financiële ondersteuning, maar het is nog niet bekend of er ook voor de vissers geld beschikbaar is als ze bijvoorbeeld schade oplopen door scherpe metalen delen in hun netten. In het jaar na de containerramp is er wel schade vergoed, maar daarna niet meer. 'We hebben de vraag uitgezet bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat', zegt Egbert van der Tuin van de Nederlandse Vissersbond. 'Maar of er nu nog geld beschikbaar komt is niet duidelijk.'

Ook uit andere bronnen hoeven de vissers geen steun te verwachten. Henk Middendorp van Rijkswaterstaat: 'Wij beheren een door MSC gevulde pot van ruim zeven ton, maar dat kunnen we alleen gebruiken voor afval dat alsnog aanspoelt aan de kust. Er is nog weinig aanspraak gedaan op dat geld, alleen de speciale jut-containers die op de stranden zijn geplaatst worden er uit betaald.'

Voorzitter Sarah Verroen van Vissersvereniging Hulp in Nood constateert dat de 800.000 kilo troep uit de MSC Zoe inmiddels de status heeft gekregen van algemeen zwerfafval. 'Dat is een gevolg van de uitspraak van de overheid, die gezegd heeft dat het opruimen wel klaar is. Dat afval zullen we nog tientallen jaren blijven tegenkomen.'