De bouw kookt over: zelfs de toiletrolhouders zijn schaars

Huizenbouw in Meerstad
Huizenbouw in Meerstad © Loek Mulder/RTV Noord
Een levertijd van een half jaar of langer voor dakpannen of bakstenen. Prijzen die een paar keer over de kop zijn gegaan en nauwelijks mensen te vinden die het werk kunnen doen. Kopzorgen te over voor bouwbedrijven. ‘Werk genoeg, maar of we er nog wat aan overhouden?’
Bedrijfsleider Ronald Dijkstra van bouwgroothandel Bouwmaat heeft zo langzamerhand wel genoeg van alle tekorten aan materialen, de lange levertijden en de torenhoge prijzen.
‘Noem maar op’, zegt Dijkstra. ‘Kunststoffen, metalen, gips, glas, isolatiemateriaal, hout. Overal is levertijd een groot probleem. Voor sommige producten lijkt het momenteel iets beter te worden, zoals met hout, maar de prijzen blijven onveranderd hoog.’
Neem vurenhouten latten, van de veelgebruikte maat 44 bij 69. Ze kostten begin dit jaar één euro. Nu is dat 2,50 euro. OSB-constructieplaten van 60 cm breedte: een paar maanden geleden nog geen tientje, nu 27 euro.

Compleet lege stellingen

En aan sommige producten is gewoon nauwelijks te komen. Bakstenen en dakpannen bijvoorbeeld. Levertijden van een half jaar tot een jaar zijn geen uitzondering, zegt Dijkstra.
Het gebrek aan materialen deed zich begin dit jaar voor het eerst voor. Misschien was de situatie toen wel nog vervelender, met compleet lege stellingen bij Bouwmaat. Dijkstra: ‘Aan bouwers die sowieso al gefrustreerd waren door corona, moesten we voortdurend uitleggen waarom de prijzen zo hoog waren en waarom we de schappen leeg hadden.’
Huizenbouw in Meerstad
Huizenbouw in Meerstad © Loek Mulder/RTV Noord
De klanten van Bouwmaat zijn vooral kleinere aannemers en professionele klussers. Dijkstra: ’Ze reageren nu vooral gelaten. Het is wat het is voor ze. De meesten van onze klanten zitten tot de zomer of nog langer vol. Het werk is er dus wel en hun opdrachtgevers betalen er toch wel voor.’

Planningen overhoop

De gekte aan de balie bij Bouwmaat geeft goed weer hoe de bouw momenteel over de kook is geraakt door de tekorten aan allerlei materialen en de hoge prijzen. Het gooit planningen overhoop, het zet de verdiensten onder druk en vaak ook de relatie tussen bouwer en opdrachtgever.
‘We staan nogal eens voor verrassingen.’ Herman Tuinstra van Bouw- en Timmerbedrijf De Boer in Middelstum heeft net een serie steigers bij een versterkingsproject in het dorp maar weer afgebroken. De dakramen die geplaatst moeten worden komen voorlopig niet. ‘Dus bouwen we de steigers later weer opnieuw op. Logistiek is het allemaal heel lastig.’

Lastige gesprekken

Telkens moeten noodverbandjes worden gelegd. Bij een reeds opgeleverde uitbouw laat Tuinstra maar houten platen timmeren, op de plekken waar kozijnen moeten die maar niet te krijgen zijn. En waar zoiets simpels als een deur hoort te zitten, komt tijdelijk - wekenlang - ook maar een plaat.’
Over de prijzen zegt Tuinstra: ’Een gekkenhuis’. Dat leidt nog wel eens tot vervelende discussies, want in de aannemerij is het zeer gebruikelijk dat een vaste prijs wordt afgesproken. ‘Je maakt een afspraak, zet er beide een handtekening onder en dan gaan de prijzen omhoog. Wat dan volgt is een lastig gesprek. Maar het gebeurt veel.’
De Middelstummer aannemer werkt vooral voor particulieren in Noord-Groningen en die voelen uiteindelijk de gevolgen ook. ‘We onderhandelen nu met een opdrachtgever die vanwege een prijsverhoging zijn hypotheek moet aanpassen. En dan gaat het niet om een paar duizend, maar gelijk om 25.000 euro. Meestal komen we er wel uit, maar er zijn ook klanten die dan maar afzien van een opdracht.’

Geen nieuwe vakmensen te vinden

Op de bouwplaats van de Friese aannemer VDM in de Groningse wijk Meerstad ervaart ook opzichter Klaas Anne Luimstra dagelijks de krapte. Luimstra werkt aan een project van 26 woningen en daarvan zijn er negen net opgezet. De muren staan er en het installatiewerk en de afwerking kan beginnen.
‘Maar de ploegen die het werk moeten doen, zijn er niet’, legt Luimstra uit. Ze zijn elders ingezet en het lukt VDM niet om nieuwe vakmensen te vinden. ‘We kunnen zo acht timmerlieden aan het werk zetten. Hetzelfde geldt voor installateurs.’
We kunnen hoog of laag springen, maar dakramen, daar is niet aan te komen
Klaas Anne Luimstra - VDM
Als ze tenminste het materiaal voorhanden hebben. ’We kunnen hoog of laag springen, maar dakramen, daar is niet aan te komen’, verklaart Luimstra. ’Het kan om de gekste dingen gaan. Kleine pijpjes voor de mechanische ventilatie bijvoorbeeld. Een collega-bouwer vertelde me dat hij een project opleverde zonder dat de wc-rol houders in de woningen waren gemonteerd. Niet te krijgen.’
Dankzij de omvang van het bedrijf kan VDM grootschalig inkopen. ‘Hout kopen we bij wijze van spreken per schip’, zegt Luimstra. Zo beschikt het bedrijf uit Drogeham over een houtvoorraad voor twee maanden en voelt het de prijsschommelingen minder. De krapte aan personeel wordt deels opgelost door automatisering in de fabriek van houtskeletdelen.
Klaas Anne Luimstra, uitvoerder bij VDM, op de bouwplaats in Meerstad
Klaas Anne Luimstra, uitvoerder bij VDM, op de bouwplaats in Meerstad © Loek Mulder/RTV Noord

21.000 vacatures

Behalve de leveringsproblemen houdt ook de schaarste aan personeel de hele branche bezig. Brancheorganisatie Bouwend Nederland schat het aantal vacatures in de bouwsector op 21.000.
‘We hebben op alle fronten een tekort’, vertelt Jan Emmo Hut, directeur van Bouwbedrijf Kooi in Appingedam. ‘Timmerlieden, uitvoerders, werkvoorbereiders, projectleiders, ik kan er zo twintig mensen bij gebruiken.’
Met het oog op het gebrek aan personeel vraagt Hut vraagt zich af hoe de bouwsector de landelijke woningbouwambitie gaat invullen. Momenteel is er een tekort van 300.000 woningen.
Het vinden van goede mensen is hier een serieus probleem
Jan Emmo Hut - Bouwbedrijf Kooi
Om dat in te lopen hebben hebben de 25 grootste branche- en belangenverenigingen in de woningbouw met elkaar afgesproken tot 2030 één miljoen huizen te bouwen, dat zijn er 100.000 per jaar. ‘Op zich is het natuurlijk goed dat het werk er is, maar het vinden van goede mensen is hier een serieus probleem’, aldus Hut.

Geen panklare oplossingen

Bouwend Nederland heeft ook geen panklare oplossingen voor de knellende tekorten, zegt Sander Wubbolts van de noordelijke afdeling van de brancheorganisatie. ‘We helpen onze leden met bijvoorbeeld seminars over hoe om te gaan met lange levertijden en hoge prijzen.’
Daarmee weet een bouwer in elk geval hoe het juridisch zit wanneer gedurende een project de prijzen stijgen. ‘Maar daarmee heb je de kwestie met je opdrachtgever nog niet opgelost’, vult Hut aan. ‘Ons advies is om er vooral niet met gestrekt been in te gaan. Geef liever tijdig aan waar je mee van doen hebt en ga met je opdrachtgever in gesprek. Je moet er samen uitkomen en beide wat geven en nemen.’
Wubbolts wil niet nalaten één ding zeker te benadrukken: ‘Het beeld dat bouwers aan het graaien zijn, is beslist niet juist. De oorzaak van de hoge bouwprijzen van nu zit in de prijs van producten. Uiteindelijk houden de bouwers daar niet zoveel aan over.’