Eigenaren monumentale boerderij zitten volledig klem: 'Desnoods schilderen we 'm roze'

Van een afstandje lijkt het een prachtig bezit: de monumentale boerderij van Boelo ten Have en Annemarie Nijhoff in Drieborg. Maar van dichtbij blijkt het een bouwval te zijn die het stel bijna hun relatie heeft gekost.
Rijdend over de Verlengde Hoofdweg tussen Oudezijl en Drieborg zie je aan de rechterkant een schitterende, statige, witte boerderij. De schoonheid van het pand wordt benadrukt door de geïsoleerde ligging midden op de klei: Er omheen is wat groen gedrapeerd, verder rest slechts de Oldambtster ruimte.

Pronkend op de omslag

Het pand is karakteristiek en beeldbepalend. Dat vond ook de uitgever van 'Das Getreideparadies', de Duitse versie van het boek 'De Graanrepubliek' van Frank Westerman, die de boerderij op de voorkant van het boek afdrukte. Ook stoppen er geregeld mensen om foto's te maken of om te filmen.
De boerderij van Ten Have op de omslag van Das Getreideparadies
De boerderij van Ten Have op de omslag van Das Getreideparadies © RTV Noord

Zesde generatie

Die veel geprezen boerderij, een rijksmonument, is eigendom van akkerbouwer Boelo ten Have en zijn partner Annemarie Nijhoff. Boelo verbouwt bieten en graan op honderd hectare grond, net als vijf generaties Ten Have vóór hem ook al deden. De boerderij is 156 jaar geleden gebouwd. Annemarie is osteopaat voor paarden en honden en ze heeft een eigen praktijk.
Nadat je de honderden meters lange toegangsweg bent afgereden, is meteen te zien wat er mis is met de boerderij. Lange, diepe scheuren ontsieren het karakteristieke pand. Kozijnen zijn gespleten, de deur klemt. Binnen zitten Boelo en Annemarie in een woonkeuken uit de jaren 70. De ruimte wordt verwarmd met drie kleine heteluchtkacheltjes die overuren draaien.
Vanaf een afstand lijkt de boerderij in goede staat te verkeren
Vanaf een afstand lijkt de boerderij in goede staat te verkeren © Steven Radersma/RTV Noord
Je kunt hier door de muur heen kijken
Eigenaar Boelo ten Have van de monumentale boerderij

Constante bron van problemen

'De verwarming is kapot gegaan', verklaart Annemarie. 'En het kost tienduizend euro om het te laten repareren. Omdat de toekomst zo onzeker is, gaan wij daar nu geen geld in steken. Hetzelfde geldt voor de keuken, die natuurlijk al lang vervangen had moeten worden.'
Zowel Boelo als Annemarie oogt vermoeid en bezorgd. De boerderij is voor hen een constante bron van problemen waar voorlopig geen oplossing voor is.
'Het is ongeveer tien jaar geleden begonnen', steekt Boelo van wal. 'In zo'n oud pand zitten hier en daar natuurlijk wel wat scheurtjes, maar toen werd het ineens een stuk erger. Loop maar eens mee, dan laat ik het zien.'
In de hal steekt hij zijn hand half in een meterslange scheur. 'Je kunt hier door de muur heen kijken', zegt hij. 'En kijk, daar komt vocht door het plafond.' Geen enkele ruimte in de boerderij is ongeschonden; overal zie je scheuren. Ook dwars door de verzakte vloer in de gang loopt een diepe scheur. Sommige exemplaren in de muren wijken zover uiteen dat Boelo ze maar heeft opgevuld met pur.
Een met pur opgevulde scheur
Een met pur opgevulde scheur © Steven Radersma/RTV Noord
Van dertigduizend euro kan ik het hele pand nog niet eens laten schilderen
Eigenaar Boelo ten Have van de monumentale boerderij

Net buiten het bevingsgebied

'Wij hebben deze schade in het verleden proberen te verhalen op de NAM en het Centrum Veilig Wonen, maar we zitten net buiten het aardbevingsgebied', zegt Ten Have. 'Ook de arbiter kwam later tot die conclusie. Wij konden dertigduizend euro krijgen om de scheuren te herstellen, dat is driehonderd euro per scheur.'
Geërgerd: 'Van dat bedrag kan ik het hele pand nog niet eens laten schilderen! En dat terwijl een boerderij aan de andere kant van het dorp wel compleet herbouwd kan worden. Dat gun ik die mensen best, begrijp me niet verkeerd, maar het is wel wrang.'

Verzakken door dalend grondwater

Ten Have vermoedt dat de verzakking van zijn boerderij wel degelijk een gevolg is van aardgaswinning, al is het indirect. 'Kijk, je moet het winningsgebied zien als een soort kom. In het midden zakt de bodem het hardst en daar moet water worden weggepompt om het grondwater op peil te houden. Daardoor stroomt er water vanuit de randen, hier dus, naar het diepere punt. Het grondwater is hier gedaald, waardoor de koppen van de houten palen waarop de fundering van onze boerderij rust, bloot zijn komen te liggen, niet meer onder water. Daardoor zijn ze gaan rotten, waardoor de hele zaak nu verzakt. Ik kan het niet bewijzen, maar als je je nuchtere boerenverstand gebruikt, moet dat het wel zijn. In de 150 jaar hiervoor is niets gebeurd en nu wel. Dan moet het toch een oorzaak van buitenaf zijn?'

De oplossing van anderhalf miljoen

De boerderij blijkt dus langzaam maar zeker steeds verder te verzakken. Ook al werd het dak van het woongedeelte acht jaar geleden voor veel geld aangepakt, inmiddels is het overal gaan lekken. Er is maar één manier om verder verval tegen te gaan en dat is het verstevigen van het fundament. Dat gaat naar schatting minimaal anderhalf miljoen euro kosten.
De gevel van de boerderij
De gevel van de boerderij © Steven Radersma/RTV Noord

'Misselijke streek'

Nadat de schade niet werd erkend als aardbevingsschade, vestigden Boelo en Annemarie hun hoop op een subsidiepot voor cultureel erfgoed. Er werd onderzoek gedaan door Libau, de adviesorganisatie voor cultureel erfgoed in Groningen en Drenthe.
Ten Have: 'Ze kwamen met een kraan, met peilbuizen, het werd heel grondig aangepakt. Hun conclusie was dat we honderd procent kans op subsidie zouden hebben. Dat wil zeggen, dat zeventig procent van de kosten zou worden vergoed. In de zomer van 2022 zou alles opgelost zijn. Maar later bleek dat we toch niet aan de criteria voldeden om in aanmerking te komen voor steun. Het is een misselijk streek.'
Het pand telt ongeveer honderd scheuren
Het pand telt ongeveer honderd scheuren © Steven Radersma/RTV Noord
Boelo raakte depressief en zat als een zak aardappelen op de bank
Annemarie Nijhoff, partner van Boelo ten Have

Brief naar de Koning

Ten Have vervolgt: 'Monumentenzorg hebben we ook hier aan tafel gehad. Die mensen waren ook erg begaan met ons lot. Maar we hebben er niets meer over gehoord. We hebben van alles geprobeerd: mijn zus heeft zelfs brieven naar de minister en de Koning gestuurd. Het haalt allemaal niets uit. Niemand voelt zich verantwoordelijk.'

Antidepressiva

Annemarie: 'Door alle problemen heeft onze relatie een stevige deuk opgelopen. We kennen elkaar al twintig jaar, maar hierdoor ging het mis. Boelo wilde wel doorgaan en ik was er helemaal klaar mee. Hij raakte depressief, zat als een zak aardappelen op de bank.'
Boelo: 'Ik ben twee keer psychotisch geweest of bijna psychotisch. Dat heeft er misschien altijd wel een beetje in gezeten bij mij, maar hierdoor is het erger geworden. Ik slik nu antidepressiva.' Annemarie: 'We zijn lange tijd niet bij elkaar geweest.' Boelo: 'Nu wel weer, maar onze relatie heeft wel een kras opgelopen.'

Sloop?

'We zitten nu he-le-maal klem', zegt Boelo. 'We krijgen geen steun om de schade te verhelpen, zelf hebben we ook geen anderhalf miljoen euro op de plank liggen. Dan rest er nog maar één mogelijkheid: sloop. Desnoods zetten we hier een tiny house neer, als we maar verder kunnen met ons leven. Maar we krijgen geen sloopvergunning, omdat dit een rijksmonument is. Misschien moeten we de boerderij maar roze gaan schilderen, kijken wat er dan gebeurt.'