'Gemeenten moeten gedwongen kunnen worden om asielzoekers op te vangen'

Die oproep doet de zogeheten Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ), omdat alle opvangen voor asielzoekers op dit moment vol zitten. Het heeft direct gevolgen voor het landelijke aanmeldcentrum in Ter Apel, dat zelfs overvol is. Op sommige momenten zitten daar honderden mensen te veel. Het gevolg: verhoogde kans op een corona-uitbraak in de zogenoemde nachtopvang, een eerste opvang in tenten.

Normaal gaan asielzoekers vanuit Ter Apel naar andere asielzoekerscentra in ons land, maar omdat die vol zitten lukt dat niet. De stroom van nieuwe asielzoekers die zich aanmelden gaat wel door. In Ter Apel ontstaat daardoor een opstopping.

Om die huidige situatie voor de korte termijn op te lossen, moeten er op snel meer opvanglocaties bijkomen. Monique Kremer, de voorzitter van de ACVZ, zegt tegen de NOS dat de verdeling van asielopvang beter moet. Ook stelt ze dat het Rijk meer mogelijkheden moet krijgen om gemeenten te dwingen asielzoekers op te vangen.

Gemeenten kunnen, zolang er geen sprake is van een crisis die door justitie is afgekondigd, niet worden gedwongen opvangplekken te bieden. Bij huisvesting van statushouders kan dat wél. Iedere gemeente moet erkende asielzoekers met een asielvergunning woonruimte aanbieden. Hoeveel is afhankelijk van het aantal inwoners.

Doet een gemeente dat niet, dan kan de provincie een boete opleggen of een plek aanwijzen waar statushouders huisvesting moeten krijgen. Ieder half jaar krijgt de gemeente te horen hoeveel statushouders er zijn gekoppeld aan die gemeente. Volgens ACVZ moet die systematiek ook gaan geleden voor de opvang van asielzoekers.

Eerder zei voorzitter van de Veiligheidsregio Groningen, Koen Schuiling (VVD), ook al dat het Rijk gemeenten moet dwingen om asielzoekers op te vangen. Op het moment van uitspreken deed hij tegelijkertijd een officieel verzoek de deur uit richting het Rijk. Daarin vroeg Schuiling hulp van het kabinet om de problemen in Ter Apel op te lossen.

Het Rijk besloot toen niet om direct een crisissituatie uit te roepen, zodat het Rijk gemeentes kan dwingen om asielzoekers op te vangen. Een paar dagen later besloten het Rijk en de twaalf provincies om op de korte termijn duizend opvangplekken te realiseren. Zeshonderd daarvan waren binnen een week gereed of toegezegd.

In het land wordt niet overal positief gereageerd op het advies om asielopvang te verplichten. VVD-partijgenoot van Schuiling, wethouder Paul Slettenhaar in Castricum, voelt daar niets voor, laat hij aan de NOS weten. Ook niet om de gemeente Westerwolde, van het overvolle aanmeldcentrum in Ter Apel, te hulp te schieten. 'Die gemeente moet de boel sluiten als het daar overbelast is. Maar dat is niet aan mij of aan het Rijk, daar gaat de wethouder in Westerwolde over.'

De Tilburgse burgemeester Theo Weterings staat niet onwelwillend tegenover het voorstel van de ACVZ. Weterings is portefeuillehouder op het thema asiel voor de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Hij is voorstander van een taakstelling voor de opvang van kansrijke asielzoekers in kleine regionale opvanglocaties.

'Grotendeels staat dit ook beschreven in een uitvoeringsagenda die gemeenten met elkaar hebben afgesproken', legt hij uit. 'We werken toe naar vier grote opvanglocaties in heel Nederland, zoals in Ter Apel. Die locaties zouden in het noorden, oosten, zuiden en westen van het land moeten komen.' Wat Weterings betreft, moeten die vier opvanglocaties er eind volgend jaar zijn.

Op dit moment zijn er in Nederland twee grote opvanglocaties, het asielzoekerscentrum in Ter Apel en die in Budel (Noord-Brabant). Ook is het ministerie van Justitie en Veiligheid bezig met het inrichten van een tweede aanmeldlocatie voor asielzoekers. Volgens staatssecretaris Ankie Broekers-Knol moet die locatie begin 2022 klaar zijn.