Slechte doorstroom van ouderen oorzaak van problemen op de woningmarkt, zeggen gemeenten

Als ouderen vanuit hun grote woning gemakkelijker kunnen doorstromen naar een kleinere woning, zoals een appartement, komt er plek vrij voor woningzoekenden en verlicht dat gedeeltelijk de druk op de woningmarkt. In de praktijk gebeurt dat echter te weinig, met als gevolg dat de woningmarkt vastloopt, zeggen gemeenten.

Dat ouderen maar moeizaam doorstromen op de woningmarkt, heeft onder meer te maken met het tekort aan geschikte en betaalbare seniorenwoningen. Van de zeven gemeenten die meewerkten aan het onderzoek, zeggen Groningen, Het Hogeland, Pekela en Westerwolde dit probleem te hebben. Ouderen die daar op zoek zijn naar een geschikte woning hebben minder kans van slagen, zo blijkt uit de rondvraag.

Dit is niet het enige woonprobleem dat gemeenten ervaren. Ook het tekort aan koopwoningen in het lagere prijssegment en het tekort aan sociale huurwoningen zijn volgens de gemeenten de grootste problemen op de lokale woningmarkten.

‘In de kleine dorpen speelt vooral vergrijzing en zijn er beperkte mogelijkheden voor senioren om te blijven wonen’, zegt gemeente Het Hogeland. Middelen om de woonproblematiek aan te pakken, zijn er momenteel niet genoeg. Zo laat de gemeente in een reactie weten: ‘De gemeente heeft te weinig tijd en geld om nieuwe locaties te ontwikkelen.’

Voor de seniorenwoningen die wel beschikbaar zijn, is vaak sprake van een wachttijd. Zo lag de gemiddelde wachttijd voor een seniorenwoning in de gemeente Groningen vorig jaar op 4,5 jaar, blijkt uit gegevens over woonruimteverdeling in de gemeente Groningen in 2020. De tijd tussen het eerste moment van reageren op een woning en het vinden van een woning, de zogenaamde zoektijd, bedroeg gemiddeld 1,7 jaar.

Hoewel de doorstroom van senioren op de woningmarkt al langer als deel van de oplossing voor de wooncrisis wordt gezien, betekent het niet dat ouderen ook daadwerkelijk wíllen verhuizen als zij in aanmerking kunnen komen voor een seniorenwoning.

‘De behoefte om te verhuizen ligt bij ouderen vaak laag’, zegt economisch geograaf Petra de Jong, verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze deed daar eerder dit jaar onderzoek naar en kwam tot de conclusie dat er ‘een aantrekkelijk en betaalbaar alternatief’ tegenover moet staan om die doorstroom op de woningmarkt op gang te brengen. ‘Zolang er geen gevoel van urgentie is, bijvoorbeeld vanwege lichamelijk ongemak, is de noodzaak om te verhuizen niet heel groot’, zei ze daarover in het NOS Radio 1 Journaal.

Om de doorstroom van ouderen op te woningmarkt te bevorderen, zetten gemeenten en woningcorporaties extra middelen in.

‘In Groningen wordt extra aandacht besteed aan de doorstroom van ouderen, bijvoorbeeld bij de oplevering van nieuwbouw voor ouderen en met projecten als de seniorenmakelaar’, zegt Nienke Drewes van woningcorporatie Patrimonium.

‘Ouderen worden actief benaderd door hun corporatie om te verkennen of verhuizen een optie is en welke ondersteuning er nodig is. Maar ook als ouderen in een te dure woning wonen, gaan we in gesprek om te kijken of er alternatieven zijn.’

Veruit de meeste gemeenten noemen het afschaffen van de verhuurdersheffing voor woningcorporaties als oplossing. Als die heffing verdwijnt, houden woningcorporaties meer geld over voor de bouw van nieuwe, betaalbare woningen of aanpak van bestaande woningen.

Onder meer de gemeente Westerwolde herkent zich in die oplossing. ‘Van de verhuurdersheffing hebben wij vooral last; niet omdat het aantal sociale woningen heel erg omhoog moet, maar wel omdat er veel in de kwaliteit, vernieuwing en verduurzaming van de sociale huurvoorraad geïnvesteerd moet worden’, reageert de gemeente.

Maar er is meer nodig, zo blijkt uit de rondvraag. Opvallend is dat de meerderheid van de deelnemende gemeenten laat weten meer bevoegdheden voor de gemeente te willen. Andere problemen die genoemd worden zijn een tekort aan bouwgrond en beleggers die huurwoningen opkopen. Ook kunnen gemeenten niet tijdig op de toenemende woningdruk inspelen vanwege onvoldoende plancapaciteit.

Een eenduidige oplossing voor de problemen op de woningmarkt is er niet. Iedere gemeente kent zijn eigen problematiek en vraagt daarom om een andere aanpak.