Organisten gezocht: 'Orgel heeft ouderwets imago, maar is juist heel divers'

De op het conservatorium geschoolde organist Ludolf Heikens ziet de aanwas van organisten haperen. 'Jongelui hebben er geen zin in. Het kost veel tijd en energie om orgel te leren spelen en doordat iedereen alles op zijn telefoon binnen handbereik heeft, is die motivatie er niet meer.'

Heikens speelt als concert-organist op vele orgels, maar verloor zijn hart aan het Hinsz-orgel in de Dorpskerk in Midwolda. 'Het orgel werd gebouwd in 1772. Er staan zelfs nog inscripties in van de eerste organisten', vertelt hij.

Volgens Hans Beek van de Koninklijke Vereniging van Organisten en Kerkmusici, en zelf ook kerk-organist, ligt het gevaar voor de orgelcultuur iets genuanceerder. 'Het klopt dat jongeren weinig interesse lijken te hebben om orgel te leren spelen. Aan de andere kant speelt dat al vanaf de jaren 60 en neemt het aantal organisten door ontkerkelijking geleidelijk af. Door diezelfde ontkerkelijking zijn er ook minder organisten nodig.'

Een andere oorzaak is het verdwijnen van steeds meer muziekscholen. 'Die maakten instrumenten in het algemeen, en een onbereikbaar instrument als het orgel in het bijzonder, toegankelijk', aldus Beek.

Volgens Heikens mogen we de Groningse orgels wat meer waarderen. 'Het is heel bijzonder wat we hier hebben. Onze provincie heeft de meeste historische orgels op zo'n klein stukje land. Dat is toch wel heel waardevol.' Volgens Heikens is het kerkelijke imago van het instrument een probleem. 'Orgelmuziek is vaak kerkmuziek, maar er is zoveel meer mogelijk.'

Doordat kerken steeds meer gebruik maken van piano en bands, is binnen de muren van de kerk orgelmuziek steeds minder vaak te horen. Maar Beek ziet dat juist de orgelconcerten aan enthousiasme hebben gewonnen. 'Het orgel heeft inderdaad een ouderwets imago,' vertelt hij. 'De associatie met de kerk is een handicap. Dat is eigenlijk een misvatting, want het instrument is heel divers.'

Bovendien zijn er sinds er wordt samengewerkt met Stichting Groninger Orgelland en Groninger Orgelstad meer orgelconcerten in de provincie dan ooit. In de jaren 60 waren deze concerten op een hand te tellen. 'Die concerten staan enorm in de belangstelling. Dan komen de mensen van heinde en verre. Dus we zijn eigenlijk heel goed bezig!'

Beek ziet de toekomst van de Groningse orgelcultuur dan ook zonnig in: 'Als we kijken wat er de afgelopen vijfentwintig jaar allemaal gebeurd is, kijk ik positief vooruit. Dit zijn de bloei-jaren. Er is weliswaar vergrijzing onder organisten en grote ontkerkelijking, maar de orgels zijn nog nooit zoveel in de belangstelling geweest als nu. Dat is pure winst!'

Beide heren zijn het in ieder geval roerend eens over de schoonheid van het instrument. Beek: 'Je hebt verschillende registers in een orgel, dus de klankmogelijkheden zijn eindeloos. Daardoor kun je er allerlei genres op uitvoeren.'

'Er is niets zo mooi als wanneer je 's avonds laat alleen in de kerk zit. Het dorp is doodstil en je begint te spelen. Dan hoor je de oerklanken van het dorp. Dezelfde klanken die 250 jaar geleden ook de ruimte in werden gestuurd', besluit Heikens.