Column: Gasprotest

Erik Hulsegge
Erik Hulsegge © RTV Noord
De lucht is donker. De wind huilt door de straat. In het licht van de TL-lampen in het gebouw duiken grimmige gezichten op. Een bozig geroezemoes sliert door het volk dat zich heeft verzameld op de parkeerplaats.
‘Zie mouten van ons gas ofblieven! t Schit ook altied op de dikste bölten.’
Tientallen actievoerders willen hun naam eer aandoen. ‘Wie goan nait om liek. As ze t hebben willen, kinnen ze t kriegen ook!’ Het is een kwestie van tijd voordat de protesterende meute het gebouw binnendringt. De mensen in het pand, het bestuur van alle kwaad, wordt gegijzeld.
Tien minuten later verlaat een van de leden van het bestuur van alle kwaad onder luid gejoel met angst in de ogen het gebouw, stapt ijlings in zijn auto en rijdt gierend weg met een veel te hoog toerental voor de versnelling van de wagen.
‘Hai mag noar zien vraauw. Hai het sukerzaikte’, zegt een man met een donkere bos haar dat uitloopt in lange bakkebaarden tegen een man met pet naast hem. Inmiddels is de politie gearriveerd. Zes agenten flankeren op straat hun patrouillewagen. ‘Zie wachten tot de ME komt’, klinkt het onder het protestvolk, dat niet onder de indruk lijkt.
Binnen wordt door de actieleider, een grote forse man met loden jas, aan het bestuur van alle kwaad meegedeeld dat ze zijn gegijzeld. Dat ze naar huis mogen bellen om te vertellen dat ze voorlopig niet thuis komen.
Is dit een verslag van een gisteravond uit de hand gelopen gasprotest in Stad? Gaat dit over de woedende stroom mensen die zat zijn van de gasonderdrukking van Den Haag? Is dit een tafereel na de indrukwekkende fakkelparade gisteravond? Een tafereel waarin de woede zo hoog oploopt dat verantwoordelijken voor de ellende worden gegijzeld?
Nee, dat is het niet. Dit gaat niet over gisteravond. Het is ook geen droom, maar ook geen fantasie. Want zo moet het op 24 november 1983 ongeveer gegaan zijn. In het gebouw van het Gasbedrijf Oost-Groningen (GOG) in Winschoten wordt op deze kille donderdagavond door boze actievoerders het bestuur van het gasbedrijf in gijzeling gehouden.
De actievoerders zijn woedend omdat het GOG voornemens is de prijs van aardgas met drie cent te verhogen. Een volkswoede over gas aangevoerd door de CPN, gestimuleerd door oer-communist Fré Meis. Het hele jaar 1983 is er al gasonrust in Oost-Groningen.
Die begon eind maart in Finsterwolde. Vier gezinnen weigeren de in hun ogen te hoge gasrekening te betalen. Ze kunnen ook niet betalen. Een van die gezinnen is dat van de Finsterwolder CPN-fractievoorzitter Greta Volders. De betalingsachterstand van de families is opgelopen tot een bedrag variërend tussen de 150 en 300 gulden.
Het gasbedrijf besluit de gezinnen van het gas af te sluiten. Als twee mannen van het GOG in hun bestelwagentje naar Finsterwolde rijden, worden ze opgewacht door een woedende menigte. Het dreigt volledig uit de hand te lopen als de politie arriveert. Uiteindelijk betalen de gezinnen toch. Het geld is gelapt door mensen uit het dorp.
Met blokkades van meerdere gemeentehuizen en ook nog eens een keer het gebouw van het gasbedrijf blijft het onrustig in het land van strokarton en suikerbiet. Het Winschoter PvdA-raadslid Lammert Doedens wordt bedreigd.
Doedens is vanwege zijn functie als raadslid ook bestuurslid van het Gasbedrijf Oost-Groningen. Uit radicale hoek wordt gedreigd het huis van Doedens in brand te steken.
In Oude Pekela betaalt inwoner Beikes uit protest zijn gasrekening met een hele emmer vol stuivers. Kreten als ‘Het gas is van ons!’ en ‘Groningen Wingewest’ klinken door bij de protestacties.
Het plan voor een noodfonds komt op tafel. Een fonds voor arme gezinnen die de gasnota niet meer op kunnen brengen. Het Beertster CPN-boegbeeld Koert Stek wil af van de monopolie van de Gasunie. Hij introduceert het plan om goedkoper Russisch gas te importeren. Zelfs de baas van het Gasbedrijf Oost-Groningen heeft daar wel oren naar.
In het kader van een boek dat ik aan het schrijven ben over de Oost-Groninger oer-communist Engel Modderman, kwam ik dit allemaal tegen.
Een kleine veertig jaar later is het nog steeds hommeles over gas. Wij Groningers beven, Wij Groningers voelen ons gepiepeld, Wij Groningers huilen, Wij Groningers zijn boos, nee zijn woedend, Wij Groningers zijn ten einde raad.....demonstraties, plannen voor noodfondsen, Russisch gas en nog maar te zwijgen over de hoge gasprijzen.
De omvang van de gasellende is decennia later uitgegroeid tot een immens groot Gronings probleem. In 1983 haalden de protesten niks uit. De verhogingen van de gasprijzen werden uiteindelijk gewoon ingevoerd.
Zal na het massale en indrukwekkende protest van gisteravond eindelijk, eindelijk eens naar ons Groningers geluisterd worden? Zal Den Haag nu niet voor de zoveelste keer met woorden maar echt met daden komen? En de gaskraan echt dichtdraaien? Zal er eindelijk respect zijn? Ik vrees met grote vreze.
Ik stel me voor dat een jongen van veertien uit onze provincie deze column over een kleine veertig jaar nog eens tegenkomt in een onderzoek voor een schoolscriptie. En ik hoop dat die jongen dan denkt:
Aardgas….? Wat is dat?

Erik Hulsegge