Meer Groningse gaswinning door gasboycot Rusland? 'Het risico bestaat'

Als president Poetin van Rusland overgaat tot een invasie, dan kan hij zware economische sancties van de landen van de Europese Unie verwachten. Mogelijk wordt Rusland afgesloten van het internationale betalingsverkeer van banken. Dat zou een zware slag zijn voor de internationale handel van het land.

Poetin zou vervolgens kunnen terugslaan door de toevoer van aardgas vanuit Rusland helemaal stil te leggen. En omdat Europa, inclusief Nederland, inmiddels voor een derde van haar gasverbruik is aangewezen op de import van Russisch gas, zijn we afhankelijker van Poetin dan we misschien zouden willen.

Maar wat betekent dat voor de Groningse gaswinning?

'Een spannende situatie', zo kenmerkt de Groningse hoogleraar energie-economie Machiel Mulder de ontwikkelingen in Oekraïne. 'Het is een groot probleem als Rusland besluit geen gas meer te leveren tijdens een koude winterperiode. Zeker nu we weinig voorraden hebben opgeslagen.'

Dat Rusland daartoe overgaat, vindt hij alleen niet erg waarschijnlijk. Mulder constateert dat het land zichzelf daarmee ook in de vingers snijdt, omdat de staatsinkomsten voor een groot deel uit de verkoop van fossiele brandstoffen komen. En: 'Rusland kan gas voor Europa door beperkingen in de infrastructuur niet naar Aziatische landen exporteren.'

Dat alles zou het Kremlin bij een escalatie van de situatie in Oekraïne voor lief kunnen nemen. Als dat zo is, dan moeten er hier maatregelen worden genomen om de gevolgen van een Russische gasboycot op te vangen.

Mulder wijst erop dat er nu veel LNG - vloeibaar gemaakt aardgas - wordt aangevoerd. De handelaren daarin laten hun tankers, vaak op weg naar het Verre Oosten, in sommige gevallen zelfs rechtsomkeert maken naar Rotterdam. 'Dat is een behoorlijke druppel op de gloeiende plaat.' Wel ziet hij de betrekkelijkheid daarvan, omdat LNG door technische beperkingen, bijvoorbeeld de opslag, maar voor een deel in onze gasbehoefte kan voorzien.

Meer import van gas uit Noorwegen heeft ook limieten. 'Daar zitten ze al aan hun maximumcapaciteit.' Mulder taxeert dat we nog wel enige weken voort kunnen, onder meer door buffers in de gasopslagen, maar die zijn niet goed gevuld.

'Het enige dat overblijft als die reserves op zijn, is iets doen aan de vraagkant. Dan zullen eerst grootverbruikers zichzelf afschakelen als de gasprijs heel hoog wordt. Als dat onvoldoende is, moeten er op korte termijn andere grootverbruikers worden afgeschakeld. Huishoudens merken er dan nog niet zoveel van, al gaat de gasprijs wel verder omhoog.'

Afschakeling zou betekenen dat zeker ook de industrie in Delfzijl fikse klappen krijgt.

Bij een nijpend gastekort zouden sommige ogen zich weer kunnen richten op onze Groningse bodem. We kregen daarvan onlangs een voorproefje, toen toenmalig minister Stef Blok extra gaswinning aankondigde. Het Groningenveld bevat naar schatting nog zo'n 400 miljard kuub gas.

Mulder sluit niet helemaal uit dat in Groningen onder bepaalde omstandigheden meer gas naar boven wordt gehaald. 'Het is een maatschappelijk-politieke afweging. Als de bevolking onder een tekort lijdt, bestaat het risico dat de gaskraan in Groningen toch weer wat verder open wordt gedraaid.'

Verder blijft het hopen op een milde winter. 'Alle kleine beetjes helpen', aldus Mulder.

Bij de mogelijkheid van een Russische gasboycot plaatsen ook collega's van Mulder nuances. In een twitterbericht laat de Amerikaanse energie-expert Jason Bordoff weten dat de kans daarop klein is.

'Wel zou het catastrofaal zijn als het toch gebeurt. Europa zou veel meer LNG moeten importeren tegen exorbitant hoge prijzen, waardoor industrieën moeten sluiten vanwege de hoge energierekening. De economie zou daardoor een enorme klap te verduren krijgen.'

Een greep in de Groningse gasvoorraad is misschien ook minder waarschijnlijk omdat Nederland zelf niet zo sterk afhankelijk is van Russische import, vergeleken met het Europees gemiddelde.

In de NRC maakten René Peters van TNO en onafhankelijk energie-expert Jilles van de Beukel (oud-NAM medewerker) een optelsom: Nederlands gasverbruik: jaarlijks zo'n 40 miljard kuub. Uit (de door Blok verhoogde) winning in Groningen: maximaal 7,6 miljard kuub. Winning uit kleine velden, onder andere uit de Noordzee: 8 miljard kuub. Uit Noorwegen: maximaal 10 miljard kuub. Via LNG import: 10 miljard kuub. Blijft over: zo'n 6 miljard kuub die uit Rusland moet komen.

Toch stelt Peters: 'Ik weet niet of dat haalbaar is, maar eventueel zou je in geval van een crisis een extra beroep kunnen doen op Groningen. Ik vind het risico van een plotselinge piekvraag door een paar erg koude weken groter dan het wegvallen van Russische leveranties. Een plotselinge piekvraag is met onze geslonken voorraden minder gemakkelijk op te lossen dan internationale spanningen die geleidelijk oplopen.'

Inmiddels heeft Rusland voor wat betreft het aardgas wat druk van de ketel gehaald. Een woordvoerder van het Kremlin laat weten dat Europa kan blijven rekenen op gasleveranties, ook als er harde sancties worden opgelegd tegen Rusland vanwege het conflict in Oekraïne.

'Ook tijdens de Koude Oorlog werd altijd gas werd geleverd aan Europa. Rusland heeft tijdens de moeilijkste momenten van de Koude Oorlog zijn leveringsverplichtingen zorgvuldig vervuld. Rusland heeft nooit reden gegeven om te twijfelen aan zijn betrouwbaarheid', aldus de woordvoerder, die spreekt van 'hysterie' in Europa over een dreigende stop van gasleveringen.

Maar het is onduidelijk waarop die belofte betrekking heeft. In de gasmarkt gaat het om contracten op langere termijn en de zogeheten spotmarkt. Als het Kremlin bij de geruststelling alleen doelt op de contracten, is er tóch een probleem: Nederland heeft nauwelijks langetermijncontracten gesloten.

Ons land is dus aangewezen op de spotmarkt. Die is vooral nu veel duurder. Ook al omdat Rusland momenteel niet via de spotmarkt levert. Dat laatste is misschien ook het geval omdat de Russen in de winter zelf veel gas nodig hebben, zeker 400 miljard kuub.

'Wij vertrouwen erop dat de vrije markt altijd goed functioneert en dat langdurige contracten voor de leveringszekerheid overbodig zijn. Daar kun je je vraagtekens bij zetten', zegt Van den Beukel in de krant.

Hij stelt dat al zou ons land via de spotmarkt nog aan gas kunnen komen, we daar nu wel de hoofdprijs voor betalen. 'Wat Nederland nu tegenvalt, is het prijskaartje dat dan aan het gas hangt. Leveringszekerheid is er vooral voor het land dat het meest kan en wil betalen.'