Het Julianaplein, meer dan vijftig jaar gepruts om een blunder te herstellen

11 februari 2022, 20:00 • 5 minuten leestijd

Het Julianaplein © Bureau Voorlichting gem. Groningen/ Groninger Archieven

Dit weekend begint de ombouw van het Julianaplein. Dit verkeersplein midden in de stad Groningen is een planologische vergissing uit de jaren 60, voortgekomen uit een verkeerde vorm van zuinigheid en wisselende inzichten over het autoverkeer.

Het is een paar maanden afzien en hopelijk levert de ombouw een beter Julianaplein op, maar sommige fouten uit het verleden zijn niet meer te repareren.

Al voor de opening in december 1968 maakt het ANWB-blad Autokampioen gehakt van het Julianaplein. 'Een dergelijk kruispunt past niet meer in een moderne autosnelweg', meent het blad.

'Men verwacht dat het Julianaplein de eerste jaren na de opening het verkeer nog wel kan verwerken, maar men moet zich toch afvragen of hier niet de basis is gelegd voor een toekomstige flessenhals.' En helaas is die voorspelling uitgekomen. Een aansluiting van twee autosnelwegen op een kruispunt met stoplichten, dat was inderdaad in 1968 al een gedateerde oplossing. Maar waarom wordt daar dan toch voor gekozen?

Delpher/Nieuwsblad van het Noorden (©

Waarom gaat het mis op het Julianaplein?
Op het Julianaplein in de stad Groningen sluit de A28 Assen - Groningen aan op de A7 Drachten - Hoogezand. Het is vanaf de opening in 1968 een grotendeels gelijkvloers knooppunt waar het verkeer met verkeerslichten geregeld wordt. De nu geplande ombouw zorgt ervoor dat het Julianaplein een ongelijkvloerse kruising wordt met drie verdiepingen met een hoogte van 10 meter zodat het verkeer in alle richtingen, zonder stoplichten, door kan rijden. In 2002, 2003 en 2010 zijn er al aanpassingen gepleegd aan het Julianaplein om het verkeer beter te laten doorstromen, maar deze maatregelen hadden weinig resultaat.

In 1927 komt de overheid voor het eerst met een plan om het groeiende wegverkeer in goede banen te leiden en om, naar Italiaans voorbeeld, vierbaans autosnelwegen aan te leggen als verbinding tussen de grote steden. De A12 Den Haag - Duitse grens is in 1937 de eerste autosnelweg in Nederland.

Pas begin jaren 60 ontstaan er plannen voor de aanleg van de A7 Drachten- Hoogezand en de A28 Assen- Groningen. Je kunt het je niet meer voorstellen, maar verkeer naar het zuiden reed de Herestraat en Hereweg uit om via Haren, De Punt en Vries naar Assen te rijden om vanaf daar over gelijksoortige wegen verder te rijden naar Zwolle.

De stad Groningen heeft in de jaren dertig al een uitbreidingsplan gemaakt waar de toekomstige woonwijken, industrieterreinen en wegen aangegeven zijn, inclusief een ringweg om de stad. Het ontwerp is van de directeur van de openbare werken: Schut, bijgestaan door de Amsterdamse stedenbouwkundige Berlage.

In het plan herken je nog steeds de huidige stad. Door de economische crisis van de jaren dertig, de oorlog en de wederopbouw komt men pas in de jaren zestig toe aan de ringweg, die al in het plan was opgenomen. En de bouw daarvan valt dus samen met de aanleg van de A28 en A7. Het verkeerskundig bureau Goudappel wordt ingeschakeld en die komt op de proppen met een nieuw plan.

Bekijk archiefbeelden van het plein:

Oude beelden van het Julianaplein

Het plan voorziet in twee ringwegen. Globaal te omschrijven als: een binnenste ring die grotendeels overeenkomt met de huidige ringweg. En een tweede, buitenste ring op een flinke afstand van het centrum. Verkeer dat over de A7 vanuit Drachten komt, zou ter hoogte van Hoogkerk afbuigen om zo tussen Groningen en Haren door te rijden en ter hoogte van Westerbroek weer aan te haken bij het huidige tracé van de A7.

De woonwijken Ter Borch en Hoornsemeer bestaan op dit moment nog niet en ook de Hoornse Plas is nog niet gegraven, zodat er theoretisch ruimte is voor dit tracé. Maar tegen de tijd dat dit plan zou worden uitgevoerd is de rekening voor de aanleg van de A7, A28 en de binnenste ringweg al zo opgelopen dat men terugschrikt voor de kosten van een tweede ring. Bovendien slaat eind jaren zestig de maatschappelijke stemming om. Moet dat nou echt? Zoveel wegen en overal de auto ruimbaan geven? Uiteindelijk komt die tweede, buitenste ring er niet en worden de plannen in elkaar geschoven.

Als compromis tussen de verschillende plannen en uit kostenoverweging krijgt de A7 geen eigen tracé ten zuiden van de stad, maar wordt deze een onderdeel van de zuidelijke ringweg. En omdat er geen tweede ring wordt aangelegd komt de aansluiting van de A7 en A28 ook midden in de stad terecht.

In de rest van Nederland zijn dit soort aansluitingen wel buiten de bebouwde kom terecht gekomen. Denk maar eens aan Knooppunt Oudenrijn bij Utrecht en Knooppunt Hoevelaken bij Amersfoort. Maar in Groningen komen de A7 en de A28 bij elkaar op het Julianaplein, midden in de stad, in plaats van ergens in de weilanden tussen Groningen en Haren. Het is een fout die niet meer te herstellen is. De ruimte waar de tweede ringweg had moeten komen is inmiddels volgebouwd.

Het enige wat nog wel kan gebeuren is het herstellen van de fout die de ANWB in 1968 al ziet, de flessenhals in de vorm van een gelijkvloerse kruising met stoplichten. Daar werd destijds voor gekozen omdat er in de stad geen ruimte was voor een verkeersknooppunt in de vorm van een klaverblad.

Die fout wordt nu de komende maanden hersteld door het Julianaplein 54 jaar na dato alsnog om te bouwen tot een ongelijkvloerse kruising waar het verkeer gewoon kan doorrijden. Vreemd, je kunt zeggen dat er nu wel ruimte is die er toen niet was, maar misschien kun je beter zeggen: wat een knappe prestatie dat er nu wel een manier is gevonden om hier een verkeersplein aan te leggen.