Deze Dag: Desnoods gaat de gaskraan dicht
12 februari 2022, 08:30 • 3 minuten leestijd
Fré Meis zei het als volgt, op een stakingsbijeenkomst in Winschoten: ‘Wij zijn geen terroristen, maar als er niets gebeurt, kunnen Van Agt en Van Aardenne er verzekerd van zijn dat we de gaskraan inderdaad dichtdraaien.’ De CPN-voorman sprak dreigende taal op deze dag, 12 februari 1980.
In Oost-Groningen gaat in die tijd in hoog tempo werkgelegenheid verloren. Bij de Philips-vestiging in Stadskanaal ontstaat grote onrust onder het personeel. Werknemers vrezen voor hun baan, want er is sprake van verhuizing van de productie van kleurenbuizen naar andere locaties.
Bij Okto in Winschoten, zo genoemd omdat die bij oprichting in 1973 de achtste strokartonfabriek van de firma Kappa is, worden al jaren kolossale verliezen geleden bij het maken van vouwkarton. Stakingsleider Fré Meis doet er alles aan om de fabriek overeind te houden en de werkgelegenheid van 250 man te behouden.
Fré, zoon van strokartonarbeider Michiel Meis en Tientje Bruins, hielp als negenjarig jongetje zijn vader al bij stakingen, hij was dan poster bij de fabriekspoort. Uit bewondering voor het verzetswerk dat de CPN in de Tweede Wereldoorlog had gedaan, sloot hij zich in 1946 aan bij die partij.
Hij werd vakbondsbestuurder en zat namens de CPN in de gemeenteraad van Groningen, in Provinciale Staten en in de jaren zeventig in de Tweede Kamer. Hij leidde grote stakingen. Zijn bulderend stemgeluid zette werknemers aan, zich tot het uiterste te verzetten tegen de in hun ogen onrechtvaardige besluiten van fabrieksdirecties.
In de documentaire ‘Woorden van Beton’ zegt een ooggetuige over die tijd: ‘ik heb nooit een mens meegemaakt die zó sprak voor een volle zaal, die man had zo’n charisma’. Toch kon ook Fré Meis de sluiting van Okto niet tegenhouden.
Het project mislukte door een baaierd aan tegenvallers: problemen rond waterzuivering, grondwater, ongeschiktheid van personeel, stagnatie van de markt, het duurdere oud papier en duurdere energie. Het ministerie had er kapitalen in gestoken, omgerekend zeshonderdduizend gulden per werknemer, om de fabriek aan de gang te houden.
Het was een bodemloze put geworden. In dit jaar, 1980, wordt OKTO failliet verklaard. 250 man staan op straat. De fabriek wordt, zoals dat in die tijd heet, ‘in de motteballen gelegd’ om weer op te kunnen starten bij beter economisch tij.
Maar de neergang van de strokartonindustrie is niet meer te stoppen. Wel blijkt uit alle miljoenen die de rijksoverheid investeert om het onvermijdelijke tegen te gaan, hoe ver Den Haag destijds bereid was te gaan om de economische achterstand van het Noorden te compenseren. De neiging is groot om dat te vergelijken met de problemen in onze tijd rond de gaswinning, aangekondigde sluiting van het kinderhartcentrum, dreigende ontmanteling van de gevangenis in Ter Apel en de kazerne in Assen.
Het verschil: op deze dag in de geschiedenis, 12 februari 1980, staat op de voorpagina van de krant behalve de waarschuwing van Fré Meis een bericht over de stijging van het aantal werkloze mannen. Seizoensinvloeden meegerekend, stijgt de werkloosheid in de rayons Winschoten, Stadskanaal en Emmen met meer dan veertig procent. Zo bar is het vandaag de dag bij lange na niet. Maar een eigentijdse Fré Meis, waar ze in Den Haag naar luisteren, zouden we goed kunnen gebruiken.
Bekijk hier de documentaire ‘Woorden van Beton’ die RTV Noord in 2002 over Fré Meis maakte.
