Brood wordt (peper)duur, maar angst voor lege schappen is niet nodig

Spannende tijden zijn het, zegt directeur Joost Rekker van Bakkerij Borgesius met vestigingen in onder meer Stadskanaal en Sappemeer. ‘We zien dat de druk op de prijzen wordt opgevoerd.’

Waar Borgesius mee te maken heeft is dat partijen die normaal gesproken graan inkopen in Oekraïne of Rusland nu alternatieven zoeken en daarvoor kijken naar andere markten. Ze kopen in Frankrijk of Duitsland hun granen voor de productie van meel of voor veevoeder.

En dat is precies waar ook de meelleveranciers van Borgesius zoals Koopmans of het Belgische Dossche Mills hun inkopen doen. Dus gaat de graanprijs hier omhoog en daarmee de prijs van meel voor de landelijke bakkerijketen.

Door dit effect en ook door de algehele paniek op de markt voor granen is bijvoorbeeld de prijs van tarwe door alle grenzen heen geschoten. Het termijncontract voor maart steeg afgelopen week met een niet eerder vertoonde zestig procent.

Dat komt dan bovenop de prijsstijgingen waar bakkerijen al mee te maken hadden door duurdere energie, aldus Rekker. Al met al leidt dat voor een bakkerijketen die zo’n zeven miljoen broden per week bakt tot een flinke kostenverhoging.

Rekker: ‘Behalve de prijzen van grondstoffen stijgen ook de kosten van brandstoffen en transport. Voor een dagverse bakkerij zoals de onze is dat een vervelende ontwikkeling. Want we bakken niet alleen het brood, we transporteren het ook naar de klanten.’ Borgesius levert vooral aan supermarkten en bakkersketens.

Van de prijsstijgingen door de oorlog merkt Borgesius volgens Rekker nu nog niet zo bijster veel, maar dat komt omdat de bakkerijketen - een van de grootste industriële bakkerijen van het land - per kwartaal de prijzen bij leveranciers ‘vastklikt’.

Hoe het uitpakt voor de consument in de supermarkt? ‘Eerst moeten onze inkoopprijzen stijgen, dan moeten wij onze prijzen verhogen en daarna beslissen onze klanten over verhoging van de consumentenprijs.’

Dat kan zelfs een verdubbeling van de broodprijs naar boven de vijf euro per kilo betekenen, zei directeur Wim Kannegieter van de landelijke vereniging van industriële bakkerijen NVB in het AD. Nu kost een brood gemiddeld 2,70 euro per kilo. De NVB heeft het kabinet gewezen op de turbulentie op de graanmarkt en de kans dat broodprijzen de hoogte in schieten.

Rekker, die voorzitter is van de NVB, verwacht minder dramatische prijsstijgingen en denkt dat het met een dubbeltje per brood wel ophoudt. ‘Supermarkten kunnen ook vinden dat het niet nodig of wenselijk is de prijs te laten stijgen. Dan kan de stijging beperkt blijven.’

Bovendien, vult Rekker aan is brood dan nog steeds 'het meest voedzame en goedkope product dat je in de supermarkt kunt vinden'.

Zowel Oekraïne als Rusland zijn belangrijke producenten van graan, vooral van tarwe. Ook zonnebloemen en andere oliehoudende gewassen worden er veel geteeld.

Boer Kees Huizinga, opgegroeid in Hellum, die al bijna twintig jaar een immens boerenbedrijf in Oekraïne heeft noemde het ’de graanschuur van Europa’. Hij verwacht dat de Russische inval de hele zomeroogst aan tarwe om zeep zal helpen, omdat er nu niet gezaaid kan worden.

‘Dat veroorzaakt een extreem gat op de wereldmarkt’, stelt Huizinga. Het kan volgens hem leiden tot extreme prijsstijgingen en protesten in grote delen van de wereld, omdat mensen hun brood niet meer kunnen betalen. ’Dat leidt ook tot oorlog en vluchtelingen, vanwege honger’, denkt Huizinga.

Net als Huizinga voorziet ook Sanderine Nonhebel tekorten in landen als Turkije en Egypte. Nonhebel is expert op gebied van wereldwijde voedselvoorziening en werkzaam aan de RUG. ‘Die landen verbouwen zelf nauwelijks graan en halen het vrijwel volledig uit Oekraïne en Rusland.’

Hier in Europa hoeft niemand hoeft te vrezen dat er niet genoeg graan zal zijn om brood van te bakken, vult Nonhebel aan. Dat komt doordat de meeste landen grotendeels zelfvoorzienend zijn in hun voedselproductie, legt ze uit.

‘Ze produceren wat nodig is en wat over is gaat de wereldmarkt op. De wereldmarkt klinkt als iets enorms, maar het is meer een markt waar overschotten worden verhandeld.’ Minder dan een vijfde van alle tarwe die wereldwijd wordt geproduceerd komt zo internationaal in de handel.

Ook Nederland, zeker in EU-verband, voorziet in de eigen behoefte aan tarwe. Vrijwel alle brood hier wordt gebakken van tarwemeel uit Frankrijk en Duitsland.

Nonhebel: ‘Rusland is mondiaal de grootste tarwe-exporteur. Maar wat het internationaal verkoopt is maar drie procent van de wereldwijde tarweproductie. Oekraïne zit beneden de één procent. Mocht dat wegvallen, dan slaat dat nog geen gat in een pakje boter.’

‘De oorlog zal zeker geen catastrofale gevolgen hebben voor de wereldvoedselvoorziening’, concludeert Nonhebel. Prijsstijgingen verwacht ze niettemin wel. ‘Maar die hebben vooral te maken met paniek op de markt en niet met tekorten.’ Iets wat vooral de bevolking van armere landen zal voelen.

Dat is ook wat detailhandelsspecialist en RUG-hoogleraar Laurens Sloot verwacht: ‘Over een hongersnood in West-Europa of over prijsstijgingen hier maak ik me geen zorgen. Duur brood is vervelend, maar we kunnen het betalen.’

Het echte probleem zal zich voordoen in grote delen van Azië en Afrika, stelt Sloot. ‘Ik ben vrij lang betrokken geweest bij een kindertehuis in de Filippijnen en ik heb gezien wat het betekent wanneer een zak rijst in prijs verdubbelt. Voor iemand die de helft van zijn inkomen uitgeeft aan voedsel is dat een groot probleem.’