Hoe ga je om met het vele oorlogsnieuws? 'Maak het verschil in je eigen kleine kring'
8 maart 2022, 08:09 • 5 minuten leestijd
Vanuit Oekraïne bereiken ons dagelijks de meest heftige beelden en berichten. De oorlog voelt dichterbij dan velen van ons ooit hebben meegemaakt. Dat kan zorgen voor heftige emoties. Hoe ga je daarmee om? Die vraag leggen we voor aan psycholoog Jeffrey Wijnberg.
Het is zondagavond 19.00 uur. Je hebt er net een ontspannen weekend opzitten, als je even op je mobiel het laatste nieuws checkt.
Je oog valt op een foto van een gezin met twee kinderen. Ze liggen roerloos op de grond. Naast hen ligt een koffer. Het jongste kind draagt een rugzak. Je leest: een Oekraïens gezin dat op de vlucht sloeg voor de Russen werd vermoedelijk geraakt door een mortier. 'Zeker drie leden van een gezin van vier werden voor mijn ogen gedood', schrijft de Amerikaanse oorlogsfotografe Lynsey Addario erbij.
Dankzij dit soort berichten op social media en liveblogs van verschillende kranten en omroepen is de oorlog in Oekraïne letterlijk van minuut tot minuut te volgen. Wie dat ook echt doet, kan zichzelf erin verliezen. Wie het nieuws negeert, voelt zich daar misschien schuldig over. Aan psycholoog Jeffrey Wijnberg de vraag hoe je daar beste mee omgaat.
Oekraïne ligt natuurlijk dichterbij dan Syrië of Irak. Is dat de enige reden dat het nieuws harder binnenkomt?
'De oorlog is inderdaad letterlijk heel dichtbij. Afghanistan of Irak voelt voor veel mensen toch als een ver-van-mijn-bed-show. Dit is bij onze buren. We kunnen ons allemaal herkennen in de mensen die op de vlucht slaan. Dat maakt het realistischer, indringender en hartverscheurender. Het bereikt onze eigen grenzen en ook wij lijden eronder, ook al is het maar economisch.'
'En misschien is het ook wel een soort wake-up call. Dat de echte wereld niet alleen maar de bubbel is waarin we leven. Hij kan zo gruwelijk zijn als we op de plaatjes zien.'
Wat kun je doen om met die heftige berichtenstroom om te gaan?
'Daar is zelfs de beste psycholoog niet tegenop gewassen. Nee echt, er is geen mooie oplossing voor om ermee om te gaan. Het komt binnen zoals het binnenkomt. De ene persoon kan zich ervan distantiëren door zich helemaal op het werk of een reis te richten. Dan zet je het weg, zoals dat heet. Maar deze oorlog is bijna niet weg te zetten. Als je het probeert, is er altijd wel een collega of een nieuwsbericht dat je eraan herinnert.'
'Vergelijk het maar met een zomer waarin je middenin een muggenplaag zit. Je moet naar buiten en iemand zegt tegen je: je moet er gewoon niet zo op letten. Nou, ik hoef maar een mug in mijn kamer te hebben en ik kan er niet van slapen.'
Negeren kan dus bijna niet. Wat moet je dan, hopen dat het voorbij gaat?
'Dat hoopt iedereen. Dat het net zo onverwacht als het kwam weer ophoudt. Maar daar lijkt het allemaal niet op. En zelfs het meest verschrikkelijke dat zich voltrekt, gaat wennen. Mensen kunnen denken: het zal wel, ik heb wel wat beters te doen. Dat je dan toch over weet te gaan tot de orde van de dag. Dat is heel erg. Maar zelfs toen Nederland in oorlog was, gingen er kinderen naar school en werden er sportwedstrijd gehouden. Dat gebeurt nu ook. In die zin gaat ons leven gewoon door. Daar is geen remedie voor.'
Toch zijn er vast manieren waarop je het draaglijk kunt houden voor jezelf?
'Ja, we hebben wel een les geleerd van twee jaar corona. De belangrijkste tip is dat je gericht afleiding kunt zoeken door dingen te doen waar je wel vat op hebt. Probeer je daar in te verliezen. Verder kun je extra aandacht besteden aan het harmoniseren van je eigen relaties.'
Hoe je omgaat met de mensen om je heen, bedoel je?
'Precies. Al die berichten over de oorlog zijn een tegenvoorbeeld van hoe je zelf met de mensen om je heen wilt omgaat. In de psychologie geldt de regel: niets is zo erg, of we herkennen er wel iets van onszelf in. Om het heel flauw te zeggen: iedereen heeft wel een kleine Poetin in zich. Als je de echte zo graag vernietigd wilt hebben, begin dan met die in jezelf. Dus als je je medemens zo belangrijk vindt, doe er dan wat mee. In je eigen kleine kring kun je een positief verschil maken. Een soort pleister op de wond voor alle verschrikkingen.'
We zien op tal van plekken acties voor Oekraïne ontstaan. Komen die ook uit dat gevoel voort?
'Ja, het is tenminste iets wat je er zelf tegenover kunt zetten, voor je eigen goede gevoel.'
Dat klinkt gek, doneren aan Oekraïne om jezelf goed te voelen.
‘Dat is niet verkeerd hoor. Het gaat erom dat je iets doet voor een ander. Het geluk van de ander wordt dan automatisch een stuk van je eigen geluk. Dat is mooi meegenomen.'
Tot slot: Hoe praat je het beste met je kinderen over de oorlog?
'Als het goed is zullen de meeste kinderen er wel vragen over hebben. Bijvoorbeeld als het ter sprake komt in de klas, of als ze er op social media over lezen. Probeer die vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. Je kunt ook zelf vragen of ze iets willen weten of niet begrijpen. Dan ga je het samen uitzoeken of op de kaart kijken. Het is net als met al het andere wat kinderen meemaken: let als ouder goed op en toon belangstelling.'
Schoonfamilie in buurland Slowakije
Jeffrey Wijnberg is getrouwd met Tatiana Kratochvilova, die ook als psycholoog in de praktijk werkt. Tatiana werd geboren in Bratislava, Slowakije. Dat land grenst aan Oekraïne, waardoor de oorlog ook thuis het gesprek van de dag is. 'Ze is in 1968 zelf gevlucht voor de inval van de Russen', vertelt Jeffrey. 'Die kwamen het land binnen om de mensen 'te helpen'. Datzelfde zien we nu weer. Heel bizar.' Volgens Wijnberg is de paniek bij zijn schoonfamilie vanzelfsprekend groter dan hier. 'Zij denken: als Poetin echt zijn nieuwe Russische rijk wil bouwen, zijn wij hierna aan de beurt.'
