Onderzoek RUG: Hoeveel invloed heeft jouw stem op de lokale belastingen?

Volgens Harm Rienks, een van de onderzoekers, leeft bij velen het beeld dat rechtse partijen een kleinere overheid en lagere belastingen willen, terwijl linkse partijen juist een grotere overheid en hogere belastingen willen. 'Dit is een traditioneel verhaal dat al langer bekend is.'

Kiezers verwachten dit volgens Rienks dan ook van partijen. Zo blijkt uit eerder kiezersonderzoek dat kiezers van bijvoorbeeld de VVD, PVV en SGP een voorkeur hebben voor lagere lokale belastingen, terwijl kiezers van bijvoorbeeld Partij voor de Dieren, GroenLinks en PvdA juist hogere belastingen prefereren.

Maar het haalt weinig uit, concludeert Rienks samen met hoogleraar Hans Allers. Zij deden onderzoek naar de gemeentelijke belastingen over een periode vanaf 1998 tot 2021. Daarbij is ook gekeken naar de verschillende uitslagen van gemeenteraadsverkiezingen en de coalities die in de gemeenten aan de slag gingen.

'Rechts stemmen verlaagt de lokale lasten niet, maar links stemmen verhoogt de lokale lasten ook niet', aldus Rienks. Dat belastingen zoals de ozb toch omhoog gaan, heeft volgens hem te maken met de stijging van de WOZ-waardes. 'Daar is in ons onderzoek rekening mee gehouden.'

Dat het voor de hoogte van belastingen niet uitmaakt op welke partij je stemt, heeft volgens Rienks onder meer te maken met coalitievorming. 'Daardoor verwatert de invloed van individuele partijen.' Ook kan volgens hem de invloed van ambtenaren en lobbygroepen op het beleid een rol spelen. 'De invloed van raadsleden op het beleid is vaak beperkter dan we zouden denken. Dat kan met ambtenaren en lobbygroepen te maken hebben en ook met mensen uit de buurt met allerlei ideeën.'

Voor de inkomsten zijn gemeenten veruit het meest afhankelijk van het Gemeentefonds. De belastingen zijn maar een klein deel. 'Maar ondanks dat toch ook een belangrijk deel', vindt Rienks. 'Het zijn namelijk de enige inkomsten van gemeenten die vrij te besteden zijn en waardoor gemeenten zich van elkaar kunnen onderscheiden. Voor de inkomsten van het Gemeentefonds moeten ze tal van dingen onderhouden, zoals de zorg, onderhoud van wegen enzovoorts.'

Hebben gemeenten een financiële meevaller, dan is dat vaak niet terug te zien in lagere gemeentelijke belastingen. 'De meeste gemeentebestuurders laten deze belastingen het liefst links liggen, want dan kunnen ze hun vingers er ook niet aan branden. En als er dan een meevaller is, dan geven ze dat liever op een andere manier als cadeautje aan de kiezer terug dan door lagere belastingen.'