Stel uit Haren trekt Oekraïne in met hulpgoederen: 'Het voelt als onze morele plicht'

'Iedereen stuurt heel veel spullen en dat is heel mooi, maar ze komen of in Hongarije en Polen of nét over de grens in Oekraïne terecht. We merkten dat de spullen er wel komen, maar dat ze verder het land in moeten, daar waar het nodig is', verklaart Maaike Verhoeven, die de vorige keer meeging, hun actie.

Voor Kos en Buist, die op het punt staan om te gaan trouwen, is het de derde keer dat ze naar Oekraïne afreizen. Verhoeven was er de eerste keer niet bij en ging tweede ronde mee. 'Die eerste keer ging het bij mij al kriebelen: ik wil mee! Ik wil mensen helpen zoveel ik kan. De vorige keer reden we naar een plek net over de grens in Oekraïne. En toen kwam het tweede deel: dat we met z’n drieën écht Oekraïne ingingen, uiteindelijk zelfs op 200 kilometer van Kiev af.'

Het stel is zich ervan bewust dat de trip allerminst zonder gevaren is. 'Mensen durven niet naar binnen, maar wij dachten: wij gaan het gewoon doen', vertelt Verhoeven. 'We hadden een local mee, die een militaire veteraan is en ons hielp om door het land te navigeren.'

De drang om hulp te bieden overwon het van de angst en praktische bezwaren. 'Ik vind het mooi om andere mensen te helpen. Oekraïne is al een arm land en dan krijgen ze dit er nog overheen. Dat vind ik heftig.'

De Harense vervolgt: 'Je ziet de mensen die dit meemaken ook, je verstaat elkaar niet, maar maakt zoveel nieuwe vrienden. Veel Oekraïense mannen vervoeren de spullen van de grens het land in, terwijl ze wachten tot ze worden opgeroepen om het leger in te gaan.'

In de Doorgeefwinkel in Haren worden de spullen ingezameld voor de reis. Verhoeven: 'Nu hebben we vooral medische spullen nodig. De eerste twee keer was het vooral voeding en kleding, maar nu vooral voeding en medische middelen. En kaarsen, want er is heel vaak geen elektriciteit, dus mensen kunnen kaarsen goed gebruiken.'

Buist twijfelt geen moment of hij wel z'n leven op het spel moet zetten om onbekenden aan de andere kant van Europa te helpen. 'Het is zo dichtbij, het voelt als onze eigen achtertuin. Het voelt als onze morele plicht, je kan niet anders. Het is een heel sterk gevoel van binnen, iets wat we geen naam kunnen geven. Het is geen keus. Wij durven dit, wij kúnnen dit. Er is geen infrastructuur voor de verspreiding van spullen. Iedereen barricadeert de boel, is bezig met vluchten of probeert de kinderen te redden en te voeden.'

De drang of plicht voelen om op deze manier hulpgoederen te brengen is één ding, maar hoe kom je het land binnen? Verhoeven: 'Ze gaan er elke keer wel goed voorbereid heen en doen niet zomaar wat. Kiev zelf kun je bijvoorbeeld niet in. Dan wordt het een kamikazeactie, dat is niet de bedoeling.'

Buist vult aan: 'Je komt het land prima in, eruit komen is moeilijker. De president (Zelensky, red.) zegt steeds: iedereen die iets wil doen, kom deze kant op. Dus we zijn eigenlijk wel heel welkom om daar te komen helpen. De Oekraïners zijn ook heel ontroerd en onder de indruk dat we dit daar komen doen.'

Buist vertelt hoe het in z'n werk gaat: 'Via een contact ter plekke over de grens, waar we de eerste keer ook mee in aanraking kwamen, horen we waar we heen kunnen. Het specifieke einddoel: dat vertellen ze je daar pas. We willen minimaal een aantal weken blijven. En dan gaan we naar die plekken waar het spul het meest nodig is.'

Ze lijken goed voorbereid, getuige de extra veiligheidsmaatregelen die ze nemen. 'Het contact kan pas kort van tevoren vertellen wat je exact moet doen en waar je heen moet gaan. Anders is het niet veilig. In principe moet je ervan uitgaan dat elke telefoon wordt afgetapt, dus we kunnen niet zomaar telefonisch communiceren. En de plekken kunnen ook op het laatste moment veranderen', aldus Henk-Jan Buist.

Risico’s zijn er natuurlijk ook volop. Verhoeven: 'Daar hebben we natuurlijk goed van tevoren over nagedacht en met mensen thuis over gesproken. Het kan zijn dat je niet meer terugkomt. Maar het móét gewoon. Het voelt niet goed niets te doen.'

Ze heeft de indruk dat veel goederen het achterland van Oekraïne, waar ze de hulp het hardste kunnen gebruiken, niet bereiken. 'We hebben niets gezien, geen vrachtwagen, niets. Het is leuk dat mensen acties op zetten, maar hoe krijg je het van de grens het land in? Er zijn superveel mensen die vrachtwagens sturen, maar het strandt gewoon.'

'Het is wel een oorlogsland. Er zijn konvooien met militairen. Bussen volgeladen met burgers in legerkleding en vol vluchtelingen. Je weet niet hoe die mensen zijn in een oorlog. Ik weet ook niet hoe ik zou zijn in een oorlog als ik een auto vol voedingsmiddelen zie. Maar toen ik eenmaal in het land was ben ik nooit bang geweest of zo. Ik dacht eerst wel: waar ben ik in beland?! Je hebt bijvoorbeeld een bombardement in het achterhoofd, maar je moet sterk zijn. Maar ik zou het zo weer doen. Het is dat ik vanwege m’n werk niet mee kan voor onbepaalde tijd, anders was ik weer meegegaan met Amber en Henk-Jan.'

Amber Kos merkt dat de Nederlandse mentaliteit niet altijd aansluit op de noden van de mensen in oorlogsgebied: 'Nederlanders denken in risicomanagement. Dat is niet wat Oekraïners nodig hebben. Ze hebben geen risicomanagement nodig, maar mensen die zich koste wat het kost willen inzetten en zich over hun angst heen zetten.'

Buist ziet dat de hulp broodnodig is, en natuurlijk zijn daar risico's aan verbonden: 'Wij hebben ons werkelijk waar geen enkel moment onveilig gevoeld. maar dat zegt veel over ons. Ik ben geen idealist, ik doe het niet koste wat kost. Ik denk ook niet: mij overkomt niets. Je moet wel accepteren dat je een bepaald risico loopt. Het blijft een land in oorlogstijd. Ik ben er nu een paar keer geweest, en ik heb gezien hoe het is en ik vind niet dat iedereen er nu op stel en sprong heen moet. Iedereen kan op zijn eigen plek iets bijdragen, wij kiezen ervoor daarheen te gaan.'

Een gecalculeerd risico dus. Maar het stel doet niet alles op eigen houtje en krijgt dus hulp van een local, een oud-militair, die te oud is om te worden opgeroepen voor het leger, vertelt Maaike Verhoeven. 'Hij zet zich op deze manier in. Je hebt roadblocks, dus je moet bij elk dorp stoppen en dan wordt alles bekeken. Met hem erbij konden we vaak gelijk door. Mensen reageren vooral met verwondering. We staan wel uren in de rij maar we mogen wel terug, ook de mannen. Je krijgt alleen maar respect. Het is even spannend als je erheen rijdt.'

Buist vertelt dat ze het deze trip naar verwachting zonder de Oekraïense veteraan moeten stellen: 'De local gaat deze keer waarschijnlijk niet mee. Dus dat wordt wel lastiger om door al die checkpoints te komen. Met hem konden we doorrijden zonder controle. Dat vertraagt ons in uren, maar dat betekent niet dat we niet kunnen doen wat we willen doen.'

Buist legt uit waarom ze ervoor kiezen om voor onbepaalde tijd die kant op te vertrekken: 'We gaan eigenlijk koerieren, het is niet zo dat we alle spullen per se uit Nederland moeten halen. Er is immers al veel die kant op gebracht. In het begin waren wij de enige auto die daar kwam, verder werd er níéts gedistribueerd. En in een busje ben je veel wendbaarder en word je minder snel overvallen dan in een grote vrachtwagen, dus dat is ook een stuk eenvoudiger dan voor de vrachtwagens.'

'We proberen op een bekende locatie te overnachten', aldus de Harenaar. `Een nacht is dat niet gelukt en moesten we met met -12 graden buiten slapen. Van tien uur ‘s avonds tot vier ‘s ochtends is er een avondklok. Iedereen die een wapen heeft staat buiten. ‘s Nachts is het niet veilig om te rijden, want ze zouden maar denken dat jij de vijand bent', besluit Buist onheilspellend.

'Overdag zie je soldaten voorbijkomen in massale bussen op weg naar het front. De blik op hun gezicht laat je in tranen uitbarsten. De hele dag zie je vrachtwagens met mensen en militair materieel langskomen. Raketinstallatie zagen we zelfs voorbij komen, dat is dan ter verdediging, maar dat ding zorgt er wel voor dat er de volgende dag duizend mensen ergens anders doodgaan.'

Buist ziet hoe het land en de inwoners in rap tempo veranderen: 'De mensen lijken heel erg op ons, met het verschil dat Nederlanders nog vrolijk zijn. Drie weken geleden waren de Oekraïners ook nog zo, nu zijn ze bereid om andere mensen dood te maken. Er ligt een zware psychologische lading over het land. Het land vreet je mentaal langzaam weg.'

Buist legt uit dat hun motivatie deels te verklaren is uit hun eigen verleden. 'We hebben al veel meegemaakt en we kennen onszelf voor onze leeftijd heel goed. Het was niet leuk om dat allemaal mee te maken, maar we zijn daardoor heel weerbaar. Stel je voor dat we het mentaal niet meer volhouden, dan zien we dat punt denk ik goed aankomen. We gaan onszelf niet in de situatie brengen dat het zover komt, dan trekken we op tijd aan de bel.'