Groningse gedragswetenschapper: 'Mensen willen meer aan klimaat doen dan overheid denkt'

In het rapport van het IPCC - de organisatie van de Verenigde Naties om risico's van klimaatverandering in kaart te brengen en te voorkomen - stellen de onderzoekers dat overheden over de hele wereld sneller stevigere maatregelen moeten nemen om de opwarming van de aarde beperkt te houden. De uitstoot van CO2 (koolstofdioxide) en andere broeikasgassen neemt, ondanks allerlei maatregelen, nog steeds toe. Dat komt onder meer omdat de industrie, het transport, de energieproductie en de landbouw nog steeds groeit.

Overheden moeten dus een paar tandjes bijzetten om dit probleem tegen te gaan, door genoemde sectoren te veranderen.

De wetenschappers trekken een alarmerende conclusie. Maar tegelijk zien ze nog steeds mogelijkheden om die opwarming te beperken. Wel zijn daar snel ingrijpende veranderingen voor nodig. Dat is volgens Steg belangrijk. 'Maar als mensen alleen maar met negatief nieuws geconfronteerd worden, en dat onthouden, dan kan dat een verlammend effect hebben op hun eigen gedrag.'

Gedrag is een van de sleutelwoorden in het nieuwste IPCC-rapport. Voor het eerst wordt er uitgebreid aandacht besteed aan de mogelijkheden voor overheden, bedrijven en consumenten om gedrag te veranderen. Want gedragsverandering is belangrijk om het klimaat te redden, aldus Steg.

'De bereidheid bij mensen om meer duurzaam te handelen is er best. Meer dan we denken. Tegelijk weten mensen niet altijd wat ze moeten doen. Klimaatvriendelijk gedrag is vaak lastig en duur.'

Volgens Steg kunnen overheden en bedrijven actie ondernemen die klimaatvriendelijk gedrag makkelijker mogelijk maken. 'Maar als consumenten het idee hebben dat die hun verantwoordelijkheid niet pakken, dan zullen ze zelf ook minder bereid zijn tot actie.'

Aan de andere kant zijn volgens haar overheden en bedrijven vaak terughoudend met duurzaam handelen omdat ze denken dat er bij de bevolking geen draagvlak voor is. Met als gevolg: niemand neemt initiatief om harder te gaan lopen. 'Terwijl dat zo noodzakelijk is.'

Om die vicieuze cirkel te doorbreken moet iedereen tegelijk in actie komen. Steg hoopt op meer aandacht voor wat mensen wél doen tegen klimaatverandering. 'Als mensen dat zien dan neemt allereerst de bereidheid bij anderen ook toe om zelf meer actie te ondernemen. Daarnaast gaan mensen zichzelf dan zien als iemand die klimaatverandering tegengaat, waardoor de bereidheid groter wordt om ook ander gedrag te gaan vertonen.'

Bang dat mensen daardoor te snel denken dat ze wel genoeg doen is Steg niet. 'Je moet duidelijk maken wat goed gaat. Maar ook dat het nog niet goed genoeg gaat. Dat kan mensen ertoe bewegen een stapje harder te zetten.'

En dat geldt volgens haar niet alleen voor consumenten, maar ook voor politici en de leiding van bedrijven.

Steg was bij een eerder klimaatrapport gevraagd om een van de auteurs te worden. 'Dat vond ik leuk om te doen. Daarom heb ik besloten dat nogmaals te doen.' De selectie van auteurs is een ingewikkeld proces. 'Er wordt met heel veel dingen rekening gehouden. Zo is het belangrijk dat er wetenschappers meedoen uit alle delen van de wereld.'

Al met al is ze meer dan drie jaar lang bezig geweest om in dit rapport de laatste stand van zaken in de klimaatwetenschap op een rijtje te zetten. Ook nog eens op vrijwillige basis. 'Dit werk doe ik naast mijn gewone werk als wetenschapper. Ik word er niet voor ingehuurd.'

Op de vraag of overheden of bedrijven invloed uitoefenen op conclusies van de klimaatrapporten is Steg heel duidelijk. 'Het rapport is een wetenschappelijk rapport. Als de auteurs hebben geschreven volgen er veel feedbackrondes.' Daar doen onder meer wetenschappers, overheden en ngo's aan mee.

'Overheden geven commentaren op wat er wordt geschreven in de samenvatting voor beleidsmakers. Dat is vaak heel nuttig. Maar als dat commentaar niet strookt met de wetenschap, dan worden die suggesties niet verwerkt.'

Dat overheden bij het rapport worden betrokken vindt Steg overigens logisch. 'Je wilt dat de kwaliteit van het rapport zo hoog mogelijk is en dat er ook draagvlak voor is bij overheden om ermee aan de slag te kunnen gaan.'