20 jaar na Giro: 'Topsport is een vies woord voor het huidige college'

Doorkomst Giro d'Italia in 2002 op de Gorechtlaan in Hoogezand
Doorkomst Giro d'Italia in 2002 op de Gorechtlaan in Hoogezand © JKBeeld
Precies twintig jaar geleden, op 11 mei 2002, startte de Giro d'Italia in Groningen. Uniek in de Groninger sporthistorie en dat allemaal dankzij het initiatief van Dick Heuvelman. De oud-sportjournalist van het voormalige Nieuwsblad van het Noorden acht een dergelijk groot topsportevenement in Groningen tegenwoordig ondenkbaar. 'Niet met dit linkse college. Al die wethouders hebben geen benul van sport.'
Destijds zocht Heuvelman contact met Henk Pijlman, wethouder sport in Groningen. Hij zegde zijn steun toe en kreeg de neuzen in het college dezelfde kant op.
‘Je moet ambitieus en een beetje creatief zijn om dergelijke topsportevenementen te organiseren. Na de Giro had ik graag de Ronde van Spanje naar Groningen willen halen, maar dat werd afgeblazen door de politiek. Assen wilde het evenement vervolgens wel en zeven jaar na de Giro in Groningen streek de Ronde van Spanje in 2009 neer in Drenthe', zegt Heuvelman.

Tekort van 400.000 euro

Dat de provincie en gemeente Groningen geen heil zagen in de Ronde van Spanje heeft volgens Heuvelman mede te maken met het feit dat de start van de Giro een financieel tekort van ruim 400.000 euro opleverde.
‘Maar wat is nou vier ton? Peanuts. De vraag ‘wat kost het?’ hoor je nooit bij bijvoorbeeld grote concerten die gegeven worden. Bij sportevenementen is dat de eerste vraag. Destijds had het tekort ook te maken met zware veiligheidsmaatregelen, want Pim Fortuyn werd een week eerder vermoord. De beveiliging moest worden opgevoerd en dat kostte extra geld. En we hebben ook veel aan cultuur gedaan, dat was al met al duurder dan de start van de wielerronde zelf.’

Imago van Groningen

Jacques Wallage, toenmalig burgemeester van Groningen, denkt met veel plezier terug aan de Giro-start in 2002. De wielerronde zorgde volgens hem voor ‘wat naamsbekendheid van de stad’, maar belangrijker vond hij het oppoetsen van het imago van Groningen.
‘Ik trad aan in 1998 en toen had Groningen een aantal lelijke crises achter de rug. Als het over Groningen ging in de landelijke media was het vaak negatief. Wat de Giro zeker gedaan heeft is bijdragen aan het herstel van het zinnetje Groningen is geweldig: daar gebeurt van alles. Dat heeft zeker geholpen om de omslag te maken naar wat later goed gelukt is, namelijk dat de trots op Groningen centraal moet komen te staan en niet allerlei gedoe. Daarvan beschouw ik, in mijn elf jaar burgemeesterschap, de Giro als een heel belangrijk omslagpunt in de nationale opinie over Groningen’, aldus Wallage.
Wij moeten ons dus extra inspannen om afwisselend attractief te zijn op verschillende fronten
Jacques Wallage - voormalig burgemeester van Groningen

Attractief zijn als Stad

Wallage herinnert zich twintig jaar later eveneens dat er een tekort van 400.000 euro was, maar hij raakte daarvan niet in paniek. ‘Je moet zulke evenementen vergelijken met festivals. Het zorgt voor reuring, voor leven in de brouwerij! Ik denk dat de meeste mensen die opmerking over geld zeker zullen maken, maar ik denk dat de mensen die in de stad zijn geweest die dag hebben gezien hoe Groningen leeft. Nogmaals, daarvoor als het over Groningen ging in de landelijke media, was het altijd negatief. Dat is later door de aardbevingen natuurlijk verder versterkt. Wij moeten ons dus extra inspannen om afwisselend attractief te zijn op verschillende fronten, zoals sport. Net als nu bijvoorbeeld met Feyenoord: Rotterdam leeft en dat straalt af op de stad.’
Jacques Wallage houdt een vlag in zijn hand tijdens de proloog van de Giro d'Italia in Groningen
Jacques Wallage houdt een vlag in zijn hand tijdens de proloog van de Giro d'Italia in Groningen © ANP

Incidentele tegenvaller

Het tekort op de begroting van Gironingen heeft de oud-burgemeester niet ervaren als crisis. ‘Dat is moeilijk uit te leggen aan burgers, maar je moet een groot onderscheid maken tussen incidenteel geld en structureel geld. Eerlijk gezegd is er altijd wel incidenteel geld, hoe krap het ook is. En dit was een eenmalige tegenvaller. Maar de kosten voor beveiliging gingen bij mij altijd zonder discussie. Daar moet je nooit op bezuinigen. Het feit dat we de Giro konden krijgen werd positief gedeeld door het college. We vonden het belangrijk en waren er blij mee. We hadden het overigens ook niet verwacht, het was toen niet gebruikelijk dat de Giro zo ver van Italië van start ging.’
De Tourstart van Rotterdam in 2010 leefde bijvoorbeeld lang niet zo als de Giro in Groningen
Thijs Zonneveld - wielerjournalist AD

Positieve herinneringen

Heuvelman is twintig jaar later nog altijd overtuigd van het succes van Gironingen. ‘Ruim 100.000 mensen, misschien wel meer, hebben genoten van het evenement. Mensen hebben het er nog steeds over en Groningen was trendsetter, want na dit succes startten steeds meer grote rondes in een buitenlandse stad.’
Thijs Zonneveld, schrijver, wielrenner en columnist
Thijs Zonneveld, schrijver, wielrenner en columnist © ANP
Wielerjournalist Thijs Zonneveld van het AD bewaart ook mooie herinneringen aan Gironingen. ‘Ik herinner mij dat het echt heel bijzonder was, want zoveel grote rondes waren nog niet in Nederland geweest. Heel wielerminded Nederland was daar en wilde er per se bij zijn. Ik dus ook. Mijn toenmalige vriendin woonde in Groningen dus ik kwam daar best wel eens. In die dagen voorafgaand leefde het in de stad en die dag zelf was een groot feest. De Tourstart van Rotterdam in 2010 leefde bijvoorbeeld lang niet zo als de Giro in Groningen.’
Je hebt figuren nodig die bezeten zijn van sport en met creatieve ideeën komen
Dick Heuvelman - initiator Gironingen

‘Gebrek aan sportambities’

Heuvelman is van mening dat de huidige (linkse) partijen die het voor het zeggen hebben in de gemeente Groningen, weinig op hebben met sport.
‘Politici die nu beleid maken zijn geen sportliefhebbers en hebben een gebrek aan sportambities. Al die wethouders hebben geen benul van sport. Je hebt figuren nodig die bezeten zijn van sport en met creatieve ideeën komen. Brood en spelen voor het volk is van alle tijden, maar alleen de popliefhebbers komen aan hun trekken met concerten in het Stadspark. Daar is wel geld voor over. Net als een nieuwe Oosterpoort voor ruim 265 miljoen euro, maar voor sport is totaal geen interesse. Topsport is een vies woord voor het huidige college’, stelt Heuvelman.
Dick Heuvelman met Girodirecteur Carmine Castellano
Dick Heuvelman met Girodirecteur Carmine Castellano © Eigen foto
Het steekt Heuvelman dat Groningen tegenwoordig achterblijft op topsportgebied ten opzichte van bijvoorbeeld Drenthe. ‘Die hebben het EK en NK wielrennen in huis gehaald als alternatief voor het mislopen van het WK. Ze hebben een fietsberg, de VAM-berg, ontwikkeld. Groningen is al jarenlang bezig met een fietsberg, maar het schiet niet op. Ook de ambities van Utrecht zijn bewonderingswaardig. Ik hou wel van dat soort ambities en Utrecht heeft er blijkbaar succes mee.’

Groningen als voorbeeld voor Utrecht

De Domstad werd in 2015 verkozen als startplaats van de Tour de France. Net als de Girostart in 2002 kwam het idee van een journalist, in dit geval Jeroen Wielaert. ‘Dat was mede het resultaat van een initiatief dat ik als inwoner van de stad had genomen met een goede vriend, naar het voorbeeld van collega Dick Heuvelman die erin was geslaagd om de Giro naar Groningen te krijgen’, aldus Wielaert.
De renners rijden onder de Domtoren door tijdens de tweede etappe van de Tour de France in 2015
De renners rijden onder de Domtoren door tijdens de tweede etappe van de Tour de France in 2015 © ANP
Voor Utrecht bleef het niet bij die ene ronde. Vijf jaar eerder eindigde de tweede etappe van de Giro d’Italia in de Domstad en in augustus komt de derde grote ronde, de Ronde van Spanje, naar Utrecht. En na de Giro d’Italia, Tour de France en Vuelta aast de stad in het midden van het land ook nadrukkelijk op het binnenhalen van de drie grote wielerrondes voor vrouwen: de Tour de France Femmes, de Giro Rosa en de Ceratizit Challenge by La Vuelta.
Naast de Giro in Groningen in 2002 hebben meer steden in Nederland de start van een grote wielerronde binnengehaald.
Tour de France: Amsterdam (1954), Scheveningen (1973), Leiden (1978), Den Bosch (1996), Rotterdam (2010) en Utrecht (2015)
Giro d’Italia: Groningen (2002), Amsterdam (2010) en Apeldoorn (2016)
Vuelta a España: Assen (2009) en Utrecht (2022)

Maatschappelijke impact

Zonneveld is net als Heuvelman voorstander van het binnenhalen van grote wielerrondes in Nederlandse steden, maar stelt wel een belangrijke voorwaarde: een deel van het budget moet naar de onderkant van de piramide, zoals wielerverenigingen en kleinere wedstrijden die dreigen te verdwijnen.
Niet dat eeuwige gelul in de ruimte over city marketing en toekomstig toerisme, maar échte doelen waar een groot deel van de samenleving iets aan heeft
Thijs Zonneveld - wielerjournalist AD
‘Laat me dit vooropstellen: het is prachtig, al die aandacht voor wielrennen. En het is hartverwarmend dat er zoveel (lokale) politici zijn die de portemonnee willen trekken om wielerwedstrijden naar Nederland te lokken. Want het gaat tientallen miljoenen kosten. Voor een procentje of tachtig, negentig overheidsgeld.’

‘Breng mensen aan het sporten’

De wielerjournalist vindt dat maatschappelijke impact voorop moet staan. ‘Juist omdat het gaat om belastinggeld. Niet dat eeuwige gelul in de ruimte over city marketing en toekomstig toerisme, maar échte doelen waar een groot deel van de samenleving iets aan heeft. Om mensen aan het sporten te krijgen bijvoorbeeld. En dan vooral kinderen. Als je ook íets kan doen aan het tegengaan van obesitas, overgewicht en diabetes, dan verdien je die miljoenen dubbel en dwars terug’, stelt Zonneveld.

Scheef

Bij het organiseren van grote wielerkoersen wordt er een hoop geroepen over het stimuleren van breedte- en jeugdsport, maar in de praktijk zie je er volgens Zonneveld weinig van terug.
‘Eerder het tegendeel. In Rotterdam willen ze opnieuw de Tour binnenhalen, maar ze laten een Rotterdamse opleidingsploeg financieel verzuipen. In Utrecht is er geld zat om eens in de paar jaar grote rondes te halen, maar de Ronde van Midden-Nederland gaat ondertussen kopje onder. Dat is een oude wedstrijd waarin sterren van de toekomst meerijden. Daar doen we politiek en financieel gezien niets voor. En voor een grote ronde wordt alles uit de kast gehaald en dat is scheef. We pompen alles in de top van de piramide, maar vergeten de onderkant.’
Als puntje bij paaltje komt gaan er honderdduizend dingen boven sport en bewegen en dat vind ik heel hypocriet
Thijs Zonneveld - wielerjournalist AD
Zonneveld mist daarnaast de discussie over wat sport waard is. ‘Waarvoor willen we sport inzetten en waar willen we in investeren? Als de conclusie is: sport is het niet waard en als het niet belangrijk is dat we met z’n allen meer bewegen, gezonder zijn en dus blijer zijn…tja, benoem het, dan is dat in ieder geval duidelijk.’

‘Gaan honderdduizend dingen boven sport'

‘Sport is een van de meest verbindende dingen die we nog hebben: één van de weinige momenten waarop je je Nederlander voelt en je je identificeert met je eigen land. Bij de voetbalclub van mijn kind kom ik alle geledingen uit de maatschappij tegen. Nu zeggen we elke keer bij het binnenhalen van een sportevenement: sport en gezondheid is heel belangrijk, maar als puntje bij paaltje komt gaan er honderdduizend dingen boven sport en bewegen en dat vind ik heel hypocriet. Als je je als stad inzet voor het binnenhalen van een groot sportevenement moet je het ook koppelen aan gezondheid en moet je inspireren tot meer bewegen. Een half miljoen kinderen kampen met overgewicht: daar moet echt iets aan gedaan worden.’
Jonge wielrennertjes op een wielerbaan
Jonge wielrennertjes op een wielerbaan © ANP
Wallage zou het organiseren van de Giro of een andere wielerronde in ieder geval weer over doen als hij in die positie zat. ‘Zeker, te meer omdat om de Giro heen hele leuke dingen werden georganiseerd voor de Groningers. Het idee van: je moet af en toe wat organiseren dat leven in de brouwerij brengt, is net het verschil tussen een kleine grote stad en een provinciestad. Je accentueert het feit dat Groningen een kleine grote stad is met af en toe zoiets groots. Zou ik dus weer doen, ja.’

Geen nieuwe wielerronde in Groningen

Voorlopig is de start van een grote wielerronde in Groningen niet aan de orde. Elders in Nederland wel: Utrecht organiseert in augustus de start van de Ronde van Spanje en Rotterdam en Den Haag hebben zich kandidaat gesteld voor de start van de Tour de France in 2024 of 2025. Dichter bij huis organiseert Drenthe dit jaar het NK wielrennen en de provincie Friesland wil in een van de komende jaren de start van de Giro opnieuw naar Nederland halen.
Kijk hier het gesprek in Noord Vandaag terug:
Twintig jaar geleden begon de Giro in Stad