OM-onderzoek is onvolledig: strafrechtelijke vervolging NAM kan nog

17 mei 2022, 12:31 • 3 minuten leestijd

Het hoofdkantoor van de NAM in Assen © Jos Schuurman/FPS

Het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden ziet voor een groot deel te weinig bewijs voor het bewust in gevaar brengen van Groningers door de NAM. Maar omdat het onderzoek van het Openbaar Ministerie onvolledig is, kan het gasbedrijf nog steeds strafrechtelijk vervolgd worden als er sprake blijkt te zijn van een levensgevaarlijke situatie.

Dat blijkt uit de uitspraak van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden dinsdag.

Hoe zat het ook alweer?
De Groninger Bodem Beweging deed samen met een aantal individuele bewoners in 2015 aangifte tegen de NAM. Het bedrijf zou moedwillig mensenlevens in gevaar hebben gebracht door de gaswinning. Het OM wees die aangifte in eerst instantie af, maar het gerechtshof besloot dat het OM de NAM toch moest vervolgen. Een jarenlang strafrechtelijk onderzoek volgde, waarna het OM in maart vorig jaar besloot niet te willen vervolgen, omdat de NAM geen strafbaar feit zou hebben gepleegd. Het gerechtshof heeft nu uitspraak gedaan over het verzoek van het Openbaar Ministerie om niet over te gaan tot vervolging.

Met de uitspraak van het gerechtshof is strafrechtelijke vervolging voor de NAM dus nog niet van de baan. Het Openbaar Ministerie moet in één specifiek geval verder onderzoek doen. De betreffende persoon heeft zijn huis moeten verlaten omdat het op instorten stond en er dus sprake zou kunnen zijn van levensgevaar. De persoon is echter nooit gehoord door het OM. Wanneer dat onderzoek is afgerond, wordt opnieuw gekeken of vervolging aan de orde is.

Ten aanzien van beklaagde is de verdenking gerezen dat zij een ernstig strafbaar feit heeft begaan

Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden

Het gerechtshof zegt over die ene zaak in de uitspraak: ‘Ten aanzien van beklaagde (NAM, red.) is de verdenking gerezen dat zij een ernstig strafbaar feit heeft begaan. Deze verdenking rechtvaardigt in beginsel dat beklaagde zich daarvoor tegenover de strafrechter verantwoordt.’ Maar dan moet dus wel uit het onderzoek blijken of dat ernstige strafbare feit heeft plaatsgevonden.

Tal van andere argumenten om niet over te gaan tot strafvervolging zijn door het gerechtshof resoluut van tafel geveegd. Zo maakt het voor het gerechtshof bijvoorbeeld niet uit dat de NAM handelde onder een vergunning van de overheid en dat de gaswinning inmiddels wordt afgebouwd.

'Het Hof volgt niet het standpunt van beklaagde dat de recente politieke besluitvorming ten aanzien van het beëindigen van de gaswinning in Groningen maken dat verdere vervolging niet langer opportuun moet worden geacht', zo valt te lezen in de uitspraak. 'De omstandigheid dat inmiddels, ná de periode waarop de verdenking ziet, tot gewijzigde politieke inzichten is gekomen ten aanzien van de gaswinning, laat dit onverlet, nog daargelaten dat het volledig afbouwen van de gaswinning slechts een voornemen is dat tot nu toe niet is gerealiseerd.'

Je hebt als NAM een eigen verantwoordelijkheid gehad en die niet genomen

Emile Reydt, advocaat Groninger Bodem Beweging

'Het Hof zegt daarover gewoon: dat is onzin', vertaalt advocaat Emile Reydt van de Groningers de uitspraak. 'Je hebt als NAM een eigen verantwoordelijkheid gehad en die niet genomen.' Voor Reydt en de Groninger Bodem Beweging voelt dit deel van de uitspraak dan ook als een overwinning, ook al wordt er in de meeste gevallen niet overgegaan tot strafvervolging.

'Het Hof wil niet zover gaan dat iedereen in het gebied levensgevaar heeft gelopen. Als uit het vervolgonderzoek blijkt dat er wel degelijk te duchten levensgevaar was, dan wordt er alsnog vervolgd. Want alle andere argumenten snijden volgens het Hof geen hout. Als je aan kunt tonen dat er te duchten levensgevaar was, dan is het feit zo ernstig dat vervolging geboden is. Ik zie dan ook weinig ruimte voor het OM om dan niet over te gaan tot vervolging.'

Jelle van der Knoop van de GBB is dan ook blij met de uitspraak, omdat die een opening blijft geven tot strafrechtelijke vervolging van de NAM. ‘In de beschikking van het Hof zien wij erkenning van het leed dat de Groningers door de gaswinning is aangedaan', zegt Van der Knoop. 'Het Hof kwalificeert het handelen van de NAM als een ernstig strafbaar feit waarbij het Hof benadrukt dat niet is gebleken dat de NAM zich ter voorkoming van schade of letsel heeft ingezet om de winning te beëindigen of te verminderen.’

Reactie NAM
In 2016 hebben diverse Groningers en de Groninger Bodem Beweging geklaagd over het feit dat het OM de NAM niet vervolgde voor een aantal strafbare feiten in verband met de gaswinning en de gevolgen van de daardoor veroorzaakte aardbevingen. In 2017 heeft het hof Arnhem-Leeuwarden het OM bevolen alsnog een strafrechtelijk onderzoek naar de NAM te doen naar aanleiding van die klacht. Het OM heeft het strafrechtelijk onderzoek in 2018 uitgevoerd. Gelet op de bevindingen van dit onderzoek heeft het OM het hof verzocht te bewilligen in het niet verder vervolgen van de NAM. Het hof heeft daarin bewilligd, en daarnaast geoordeeld dat in één specifiek geval aanvullend onderzoek nodig is. De NAM gaat de uitspraak aandachtig bestuderen en zal uiteraard haar medewerking verlenen aan dit onderzoek.