'Weg met wegwerpproducten, het is goed voor de consument én voor de fabrikant'

Eelko Huizingh
Eelko Huizingh © RTV Noord
Stuk, maar niet te repareren. Omdat de fabrikant dat onmogelijk maakt. Innovatiespecialist Eelko Huizingh zegt dat bedrijven moeten stoppen met het maken van dergelijke wegwerpproducten. Ook omdat ze daar zelf voordeel van hebben.
We leven in een wegwerpmaatschappij die onvermijdelijk vast zal lopen. Maar met een beetje creativiteit kunnen bedrijven verdienmodellen ontwikkelen die duurzaam en winstgevend zijn. Wat daarbij flink zal helpen is wanneer overheden een zetje in de goede richting geven en consumenten koplopers en voortrekkers belonen.
Onlangs werden wij midden in de nacht gewekt door een luide pieptoon, die met tussenpozen van ongeveer een minuut klonk. Verder slapen was onmogelijk. Een slaapdronken zoektocht bracht mij bij onze koolmonoxidemelder.
Die gaf geen alarm af, maar een foutmelding, code END. Gezien het tijdstip koos ik voor een praktische oplossing: melder van de muur, batterijen eruit en wij konden weer slapen.

Nieuw maar onbruikbaar

’s Ochtends de handleiding erbij gepakt, maar daarin niets over onze foutmelding. Dan maar zoeken op internet. Op de site van leverancier Alecto staat: ‘Als de COA-26 END aangeeft, dan betekent dit dat de sensor aan het eind van zijn levensduur is. De koolmonoxidemelder moet dan vervangen worden om je veiligheid te kunnen blijven waarborgen.’
Onze koolmonoxidemelder ziet er nog uit als nieuw, maar is onbruikbaar. Het gehele apparaat moeten we weggooien, omdat een klein onderdeel zo is ontworpen dat het maar vijf jaar meegaat. Met een pieptoon die door merg en been gaat zorgt Alecto dat ook niemand de melder een dag langer zal gebruiken.
Voor fabrikanten is het prettig elke vijf jaar een nieuw product te kunnen verkopen
Eelko Huizingh - innovatiespecialist
Dit is een typisch voorbeeld van onze wegwerpmaatschappij. Producten belanden in de prullenbank of op de stort, van telefoons tot kleding, en van radio’s tot stofzuigers, omdat er een kleinigheid aan mankeert. Repareren is iets uit een ver verleden, en kan ook vaak niet uit. Dan kost repareren meer dan een nieuw exemplaar.
Een circulaire economie maakt een einde aan deze bizarre situatie. We verspillen enorme hoeveelheden materiaal en energie door zo achteloos met producten om te springen.

Langere levensduur

De eerste stap in die richting is zorgen dat de levensduur van een apparaat zo lang mogelijk wordt. Dus fabrikant, kijk eens goed of die sensor echt niet langer dan vijf jaar kan werken. En zo nee, zorg dan dat er eenvoudig een nieuwe sensor in gezet kan worden.
Waarom gebeurt dit niet? Voor fabrikanten is het prettig elke vijf jaar een nieuw product te kunnen verkopen. Consumenten weten inmiddels niet beter dan dat ‘het zo hoort’ en overheden falen in het bewaken van de lange termijn.

Circulair wordt noodzaak

Afval verbranden vernietigt bruikbare materialen en vervuilt ons leefklimaat. Als bovendien iedereen in Azië en Afrika ook een koolmonoxidemelder wil dan hebben we een groot tekort aan materialen. Voor een aantal bijzondere metalen wordt het aanbod al nijpend, een situatie die naar verwachting alleen maar zal verergeren.
Kortom, op lange termijn is onze huidige wegwerpmaatschappij onhoudbaar. De circulaire economie wordt noodzaak. Zorgvuldig omgaan met materialen en continu hergebruik worden de norm.
Overheden dienen te zorgen voor druk in de juiste richting, bedrijven moeten nieuwe verdienmodellen ontwikkelen en consumenten moeten voorlopers belonen voor hun baanbrekende werk.

Niet ingewikkeld

Nieuwe verdienmodellen hoeven helemaal niet ingewikkeld te zijn. Zo kan de fabrikant van koolmonoxidemelders een maand voor de einddatum van de sensor ons mailen met het aanbod voor een nieuwe sensor. Na betaling wordt die per post toegezonden, uiteraard met een retourenvelop voor de oude sensor.
Bedrijven moeten stoppen met kortetermijndenken
Eelko Huizingh - innovatiespecialist
Dit kan ook in de vorm van een abonnement. De fabrikant kan de koolmonoxidemelder zelfs verhuren in plaats verkopen, waarna het apparaat na afloop van de huurperiode wordt geretourneerd voor hergebruik van de materialen. Kortom, met een beetje fantasie zijn meerdere verdienmodellen mogelijk.

Geïrriteerde klant

Bedrijven moeten stoppen met kortetermijndenken. Duurzame oplossingen kunnen ook duurzame winst opleveren. Het voorkomt ook dat je als producent een klant onnodig midden in de nacht wakker maakt.
Dat zorgt voor irritatie bij de klant.
Zeker als die klant daarna ook de foutmelding niet kan vinden in de handleiding. Want wat doet zo’n klant? Die gaat naar de winkel en koopt een product van een ander merk. Weg klant.
Dr. Eelko Huizingh is universitair hoofddocent innovatiemanagement, oud-directeur van het innovatie expertisecentrum Vinci van de Rijksuniversiteit Groningen en auteur van het boek Innovatiemanagement.