Gezondheidseconoom Jochen Mierau (RUG): 'Het huidige zorgsysteem zit in z'n nadagen'

En de oplossing? Op korte termijn ligt die over de grens (Duitsland). Voor de lange duur in een intensievere regionale samenwerking.

Volgens Mierau zitten we in de nadagen van het gezondheidsstelsel zoals we dat nu kennen. 'En dat is een beetje vergelijkbaar met wat er in 1999 aan de hand was. Ook toen waren er enorme wachtlijsten, en werd er een rechtszaak tegen de overheid gevoerd omdat die niet aan z'n zorgplicht voldeed, met ons huidige zorgsysteem als resultaat. Dat is er nu ook weer aan de hand: de zorg is opnieuw niet in staat z'n wachtlijsten weg te werken.'

Wat betreft Mierau zijn er nu, bijna 25 jaar later, twee mogelijke oplossingen. Eén oplossing ligt in Nederland, zegt hij: 'Veel meer aan regionale samenwerking doen, en veel meer doen aan preventie, maar het zal nog wel even duren voor we daarmee die wachtlijsten hebben weggewerkt.'

De andere oplossing ligt over de grens, zoals Alex Friedrich, voormalig arts-microbioloog in het UMCG en tegenwoordig bestuursvoorzitter van het Academisch ziekenhuis in Münster, zondag ook al opperde. Mierau: 'Uitwisseling van patiënten met Duitsland is een hier en nu-oplossing. In Duitsland is meer capaciteit. Daardoor kunnen de wachtlijsten op een gegeven moment écht worden afgebouwd. Doen we dat niet, dan gaat het heel lang duren.'

Mierau: 'Duitsland heeft gewoon veel meer ziekenhuiscapaciteit. In Duitsland vroeg men zich ook voor Covid al af hoe wij het hier in Nederland met zo weinig personeel rooiden. Er kwam destijds vanuit Nedersaksen zelf een commissie naar Nederland om te kijken hoe efficiënt wij dat toch deden. Het is heel ironisch dat wij inmiddels naar Duitsland kijken. Maar Duitsland heeft in de basis veel meer bedden.'

'Klopt. Omdat het gezegde 'een ziekenhuisbed is nooit leeg' opgeld doet - als je een bed hebt is-ie ook bezet - is men daarover in Nederland altijd wat huiverig. Maar er is nu in Nederland nu eenmaal heel veel minder capaciteit. En dat zit 'm niet alleen in de bedden, maar ook in een groot tekort aan personeel.'

'Administratief is doorverwijzing naar Duitsland voor een huisarts nog steeds ingewikkeld. En omdat beide systemen niet op elkaar zijn afgestemd, komen er ook voor zorgverzekeraars administratieve kosten bij. Dat moet dus opgelost worden, ook al omdat Europese regelgeving nu al zegt dat iedereen in de EU zorg mag genieten waar hij of zij dat wil. Iemand uit Amsterdam hoeft echt niet naar Berlijn, maar het gaat erom dat iemand uit Bad Nieuweschans in een ziekenhuis in Leer moet kunnen komen te liggen, als hij dat wil. Je zou die ziekenhuizen in de grensstreek dus veel meer moeten gaan beschouwen als onderdeel van je eigen zorgsysteem. Zodat een patiënt de optie krijgt om naar Duitsland te gaan zodra de Treeknorm (afspraken over aanvaardbare wachttijden in de zorg, red.) wordt overschreden.'

'Nee, dat zit in z'n nadagen, denk ik. We zullen veel meer moeten uitgaan van regionale samenwerking, zoals dat ook al tijdens Covid gebeurde. Toen is tussen de ziekenhuizen in Groningen, Friesland en Drenthe heel goed samengewerkt. Die regionale samenwerking zal ook regionaal bekostigd moeten worden.'

'Er zijn voldoende vergelijkingen met 1999 te trekken. Toen stapte de Ouderenbond om die reden naar de rechter, en de rechter besloot daar in mee te gaan. Dat kan nu best opnieuw gebeuren. Een rechter kan best concluderen dat het huidige zorgsysteem niet meer voldoet. Gebeurt dat, dan moet er dus wat veranderen. En we weten wat die verandering moet zijn. Dat hebben we tijdens Covid gezien, hoe we om konden gaan met schaarse capaciteit: door middel van sterkere regionale samenwerking. Daar zullen we langzaam naar toe moeten.'

'Nee, Covid heeft de zaak versneld. Covid heeft ons met een sneltreinvaart gebracht waar we al met een boemeltje naartoe op weg waren. Kort door de bocht: de baby boom-generatie, die enorm is, verléénde tot voor kort de zorg, maar die hele grote groep heeft nu die zorg juist nódig. Maar het zorgpersoneel om dat op te vangen is er niet. Dus ook zonder Covid waren we hier beland, alleen wat langzamer. We moeten dus met elkaar naar een nieuw stelstel toe.'

'Het is tweerichtingsverkeer hè. We hebben hier in Nederland, en met name in Groningen, ook best wel wat unieke zorg te bieden, dat moeten we niet onderschatten. Neem het protonencentrum in het UMCG. Voor een groot deel van Noordwest-Duitsland is dat verreweg het dichtstbijzijnde protonencentrum. Dat is één argument, en een ander: je betaalt toch zorgpremie voor te leveren zorg, en niet om een arts aan het werk te houden? En of je dat nou in Duitsland of in Nederland betaalt, is om het even. De patiënt wordt gezond en kan weer aan het werk.'

'Ja. Het is ook best een complex probleem, dat je natuurlijk niet zo maar even op regionaal niveau beslecht. Vanuit het ministerie moeten er afspraken worden gemaakt hoe die grensoverschrijdende zorg in te richten. Zodat alle partijen - de ziekenhuizen, huisartsen en zorgverzekeraars - in dat proces worden meegenomen.'

'Voorbeeld uit eigen ervaring: nog voor Covid moest mijn galblaas eruit. Door de lange wachtlijsten kwam ik terecht in Amsterdam. Een dag na de ingreep werd ik ontslagen, en ben vervolgens nog één keer gebeld door mijn arts. We moeten dus ook weer niet overdrijven hoeveel nazorg er nodig is. En of het nou een Amsterdamse of een Duitse arts was die mij nog een keertje belde... Zo zijn er tal van standaardbehandelingen die best over de grens zouden kunnen. En je moet het ook niet verplichten hè. Je moet het als optie aanbieden. Als je niet naar Duitsland wilt, even goede vrienden, maar dan wacht je wat langer. En trouwens: een ziekenhuis in Leer was voor mij natuurlijk ook dichterbij geweest dan Amsterdam, dus waar hebben we het over?'